Το Ολοκαύτωμα στα Κερδύλια – 17 Οκτωβρίου 1941

Στις 17 Οκτωβρίου 1941, 230 περίπου άνδρες ηλικίας από 15 ως 60 ετών, εκτελέστηκαν από τους Ναζί στα Άνω και Κάτω Κερδύλια του Δήμου Αμφίπολης, κοντά στις Σέρρες. Το ολοκαύτωμα των Κερδυλίων υπήρξε από τις πρώτες μαζικές εκτελέσεις αμάχων στην Ελλάδα -είχε προηγηθεί η σφαγή στην Κάνδανο Χανίων στις 3 Ιουνίου 1941- από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, ως αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή, ενώ και τα δύο χωριά πυρπολήθηκαν.

Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ το ντοκιμαντέρ του Μάνου Ευστρατιάδη “ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΚΕΡΔΥΛΙΑ“, παραγωγής του 1980, στο πλαίσιο της εκπομπής «Η ΕΡΤ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ», όπου για πρώτη φορά, 39 χρόνια μετά το ολοκαύτωμα, κινηματογραφικό συνεργείο κατέγραψε τις συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων κατοίκων, για το μέχρι τότε άγνωστο γεγονός.

Τα χωριά Άνω και Κάτω Κερδύλια βρίσκονταν χτισμένα σε ορεινή περιοχή του νομού Σερρών, κοντά στις ακτές του Στρυμονικού κόλπου και την Αμφίπολη.  Καθώς το 1941 τα χωριά κάηκαν και δεν ξανακατοικήθηκαν, οι εναπομείναντες κάτοικοι, δέκα χρόνια μετά την καταστροφή, έκτισαν τον σύγχρονο οικισμό των Νέων Κερδυλίων. Την αφορμή για το θέμα της ταινίας αποτέλεσε το σχετικό άρθρο του Σερραίου εκδότη Βασίλη Τζανακάρη που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «ΓΙΑΤΙ». Παρακολουθούμε πλάνα από την συγκέντρωση των κατοίκων των Νέων Κερδυλίων, στον τόπο του μαρτυρίου, όπου βρίσκονται μόνο ερείπια, καθώς και το κενοτάφιο των θυμάτων, κατόπιν δημόσιας ανακοίνωσης για να συμμετάσχουν στα γυρίσματα και να συνεισφέρουν με τις αφηγήσεις τους στην ανασύσταση του τραγικού πρωινού της εκτέλεσης.

Ο κινηματογραφικός φακός καταγράφει τις μαρτυρίες κατοίκων που βίωσαν τις τραγικές στιγμές του ολοκαυτώματος, όπως του μέλους της επιτροπής της οποίας συνέστησαν οι κάτοικοι των δύο χωριών –αποτελούμενη από τον πρόεδρο των Άνω Κερδυλίων, τον γραμματέα της κοινότητας και έναν κοινοτικό σύμβουλο- φοβούμενοι τις προειδοποιήσεις των Γερμανών, σχετικά με την επίσκεψή τους στην γερμανική διοίκηση Θεσσαλονίκης προκειμένου να διαφυλάξουν τα δύο χωριά από επικείμενα αντίποινα. Προτού προλάβουν να επιστρέψουν τα μέλη της επιτροπής, οι Γερμανοί είχαν πραγματοποιήσει το φρικτό έγκλημα. Ηλικιωμένες γυναίκες ζωντανεύουν με τις αφηγήσεις τους τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν την ημέρα που οι Ναζί εκτέλεσαν, ύστερα από μπλόκο των χωριών Άνω και Κάτω Κερδύλια, τους άρρενες κατοίκους μεταξύ 16 και 60 χρόνων, στις θέσεις Αλώνια και Κούτρες. Τις γυναίκες και τα παιδιά τις συγκέντρωσαν στα σχολεία, και στη συνέχεια, αφού είχαν απομακρυνθεί οι άντρες, τους επιτράπηκε να πάρουν μαζί τους όσα πράγματα μπορούσαν και να φύγουν. Οι γεροντότεροι των χωριών εξαιρέθηκαν από την εκτέλεση και χρησιμοποιήθηκαν, μετά το τέλος των εκτελέσεων για την ταφή των νεκρών.

Το τραγικό αυτό γεγονός, αποτελεί το πρώτο ολοκαύτωμα στην Ελλάδα, ενώ η σφαγή των Κερδυλίων αναγνωρίστηκε από το Ελληνικό Κράτος το 1998 με προεδρικό διάταγμα και η κοινότητα Νέων Κερδυλίων ως μαρτυρική.

Προβλήθηκε για πρώτη φορά στις 15 Δεκεμβρίου 1980.

Κείμενα-σκηνοθεσία: Μάνος Ευστρατιάδης, Ρεπορτάζ: Βασίλης Τζανακάρης

Διεύθυνση φωτογραφίας: Συράκος Δανάλης

Το πρωτότυπο φιλμ 16mm στο οποίο είναι αποτυπωμένο το ντοκιμαντέρ, συντηρήθηκε, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).

Δείτε περισσότερα: archive.ert.gr