Γιάννης Παππάς – 17 Ιανουαρίου 2005

Με αφορμή την επέτειο θανάτου ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες γλύπτες του β’ μισού του 20ου αι. του Γιάννη Παππά, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 17 Ιανουαρίου 2005, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ από τη σειρά “ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ” του Γιώργου Σγουράκη, που ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη και αποτελεί ένα πορτρέτο του γλύπτη και ακαδημαϊκού Γιάννη Παππά ο οποίος μιλάει για τη ζωή του και το πολυσήμαντο έργο του.

Μικρασιατικής καταγωγής, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1913, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι όπου έμεινε μέχρι το 1939, οπότε και επέστρεψε στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Τα χρόνια της Κατοχής εργάστηκε στο εργαστήριό του στην αθηναϊκή συνοικία Ζωγράφου. Το 1944 επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε ένα χρόνο στην Αλεξάνδρεια, όπου έμεινε μέχρι το 1952, συνεχίζοντας να δουλεύει και μελετώντας παράλληλα τα μνημεία της αιγυπτιακής τέχνης. Το 1953 εκλέχτηκε καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και διετέλεσε διευθυντής της επί δέκα χρόνια.

Α’ Μέρος

(video)

Στο πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ ο Γιάννης Παππάς αναφέρεται σε βιογραφικά του στοιχεία και μιλάει για την τέχνη του. Αναφέρεται στα χρόνια των σπουδών του και στις νεανικές του αναζητήσεις που τον ώθησαν να ασχοληθεί με το σχέδιο και την γλυπτική. Δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στο σχέδιο επέμεινε στην αδιάκοπη άσκησή του, θεωρώντας το θεμελιακό στοιχείο για την εξέλιξη ενός καλλιτέχνη και την αναγνώριση της προσωπικής του ταυτότητας.
Μιλάει για τη μελέτη του αρχαιοελληνικού και αιγυπτιακού σχεδίου στην οποία επιδόθηκε κατά την παραμονή του στην Αλεξάνδρεια. Από το 1935 άρχισε να φιλοτεχνεί τις προτομές μεγάλων καλλιτεχνών αλλά και προσωπικοτήτων της πολιτικής ζωής του τόπου. Κάνει λόγο επίσης, για τη διδασκαλία της γλυπτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών, για το σημαντικό του έργο και την προσφορά του στους σπουδαστές, με την εισαγωγή της τεχνικής της γυψοτεχνίας και την επαναφορά της τέχνης της χαλκοχυτικής.
Κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ο φακός της κάμερας περιηγείται στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά, στη συνοικία Ζωγράφου, όπου ο ίδιος ο καλλιτέχνης μας αποκαλύπτει τον κόσμο της γλυπτικής του, φωτίζοντας το προσωπικό μορφοπλαστικό του ιδίωμα και τους προβληματισμούς της συνολικής καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Από το 1935 ως το 1938 είχε φιλοτεχνήσει, μεταξύ άλλων, άγαλμα του γλύπτη Χρήστου Καπράλου και άγαλμα του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη. Πλήθος γλυπτών του κοσμούν δημόσια μέγαρα και υπαίθριους χώρους, καθώς στη διάρκεια των μεταπολεμικών χρόνων ανέλαβε παραγγελίες έργων για τοποθέτηση σε δημόσιους χώρους, κυρίως ανδριάντες και προτομές. Στο εργαστήριό τους, ο σπουδαίος γλύπτης μας εισάγει στη διαδικασία της μακράς προετοιμασίας του καλλιτέχνη προκειμένου να πετύχει την απόδοση της προσωπικότητας του απεικονιζόμενου, σύμφωνα με την προσωπική του αντίληψη. Μέσα από την περίπτωση του ανδριάντα του στρατηγού Μακρυγιάννη (περιοχή Μακρυγιάννη) τον οποίο φιλοτέχνησε το 1989, μας εξοικειώνει με τα βήματα του γλύπτη από το στάδιο της ιδέας για ένα έργο, έως την τελική μελέτη πριν την ολοκλήρωσή του.

Στο ντοκιμαντέρ, περιλαμβάνεται σχολιασμός του Ιστορικού Τέχνης Χρύσανθου Χρήστου πάνω στο έργο του Γιάννη Παππά και τα χαρακτηριστικά του, καθώς και συνολική αποτίμηση της προσφοράς του στη νεότερη γενιά των γλυπτών. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας προβάλλονται αντιπροσωπευτικά δείγματα του έργου του.

Β΄ Μέρος

(video)

Το δεύτερο μέρος του ντοκιμαντέρ συνεχίζει με την παρουσίαση του γλυπτικού έργου του Γιάννη Παππά με έμφαση στα ολόσωμα γλυπτά του και τους ανδριάντες του. Παρακολουθούμε πλάνα καθώς ο ίδιος εργάζεται για τον έφιππο ανδριάντα του Γεώργιου Καραϊσκάκη που τοποθετήθηκε στο Μαυρομάτι Καρδίτσας, τη γενέτειρά του. Ο σπουδαίος  γλύπτης καταθέτει την προσωπική του άποψη για τη θέση του γλυπτού στον δημόσιο χώρο. Το πιο γνωστό, ίσως, δημόσιο έργο του είναι ο ορειχάλκινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου που από το 1971 έχει τοποθετηθεί στο Πάρκο Ελευθερίας στην Αθήνα.

Από τα γνωστότερα έργα που φιλοτέχνησε τη δεκαετία 1980-1990 είναι επίσης: ο μαρμάρινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου (στο χώρο της Βουλής των Ελλήνων), ο έφιππος ανδριάντας του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο ανδριάντας του Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα (Μέτσοβο), ο ανδριάντας του στρατηγού Μακρυγιάννη (περιοχή Μακρυγιάννη),  το άγαλμα του Οδυσσέα Ελύτη (Πλατεία Δεξαμενής), ο ανδριάντας του Χαριλάου Τρικούπη (στο χώρο της Βουλής των Ελλήνων). Αποπεράτωσε ακόμη τον ανδριάντα του Αδαμαντίου Κοραή στη Χίο, και τον ανδριάντα του αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου του από Τραπεζούντος (Κομοτηνή).

Πολύχρονη υπήρξε η ενασχόληση του γλύπτη Γιάννη Παππά με το θέμα Ελευθέριος Βενιζέλος όπως μαρτυρούν οι σπουδές του, τα προπλάσματα και τα σχέδια των γλυπτών. Παρακολουθούμε στην ταινία στιγμιότυπα από τη φιλοτέχνηση του μαρμάρινου ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου για τον χώρο της Βουλής των Ελλήνων και πλάνα από την μεταφορά και την τοποθέτηση του ανδριάντα του Ελευθέριου Βενιζέλου στον περίβολο της Βουλής.

Στο ντοκιμαντέρ, περιλαμβάνεται ανάλυση των έργων του Γιάννη Παππά από τον Ιστορικό Τέχνης Χρύσανθου Χρήστου. Σημαντικό είναι και το ζωγραφικό του έργο στο οποίο γίνεται επίσης αναφορά. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας προβάλλονται αντιπροσωπευτικά δείγματα από το έργο του καταξιωμένου γλύπτη καθώς και πλάνα κατά τη διάρκεια της δουλειάς του στο εργαστήριό του.

Τα επεισόδια προβλήθηκαν στις 14 και 21 Ιανουαρίου 1992.

Έτος παραγωγής: 1991

Σκηνοθεσία: Κώστας Στυλιάτης

Φωτογραφία: Στάθης Γκόβας

Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης Copyright ΕΡΤ ΑΕ

Τα πρωτότυπα φιλμ συντηρήθηκαν, ψηφιοποιήθηκαν και αποκαταστάθηκαν στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).

Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr