Ανδρέας Εμπειρίκος – 3 Αυγούστου 1975

Με αφορμή την επέτειο θανάτου του μεγάλου Έλληνα υπερρεαλιστή ποιητή, πεζογράφου, ψυχαναλυτή και φωτογράφου Ανδρέα Εμπειρίκου, που έφυγε από τη ζωή στις 3 Αυγούστου 1975, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ:

ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

(video)

Σειρά ντοκιμαντέρ του Τάσου Ψαρρά με θέμα τη ζωή και το έργο σημαντικών Ελλήνων λογοτεχνών και την προσφορά τους στην πνευματική ζωή του τόπου. Θέμα του συγκεκριμένου επεισοδίου είναι η ζωή και το έργο του υπερρεαλιστή ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου (γεν.1901-θαν.1975) και η συμβολή του στο κίνημα του ελληνικού υπερρεαλισμού. Παρατίθενται βιογραφικά στοιχεία του ποιητή παράλληλα με γεγονότα της ευρωπαϊκής και ελληνικής ιστορικής πραγματικότητας. Για τη νεανική του ζωή αντλούνται στοιχεία μέσα από τη βιογραφία που συνέταξε ο ίδιος ο Α. Εμπειρίκος για τον πατέρα του όπου περιέχονται πληροφορίες για την εφοπλιστικές επιχειρήσεις και την πολιτική δράση του Λεωνίδα Εμπειρίκου.

Παράλληλα, το ντοκιμαντέρ εξετάζει τη σχέση του Α. Εμπειρίκου με τον ευρωπαϊκό υπερρεαλισμό και τον τρόπο ενσωμάτωσής του στο έργο του καθώς και τους παράγοντες που επέδρασαν καθοριστικά στη διαμόρφωση του ποιητικού του ύφους. Γίνεται αναφορά στα κρίσιμα χρόνια 1926-1931 της παραμονής του στο Παρίσι όπου συνδέεται με τον Αντρέ Μπρετόν, τον κορυφαίο θεωρητικό του υπερρεαλιστικού κινήματος ενώ ο ίδιος ο Εμπειρίκος ακούγεται να μιλά για τη σχέση του μαζί του και τη στροφή του στον υπερρεαλισμό.

Επίσης, η εκπομπή παρακολουθεί την ψυχαναλυτική του δραστηριότητα καθώς συγκαταλέγεται στους πρώτους Έλληνες ψυχαναλυτές που θα ασκήσει την ψυχανάλυση ως επάγγελμα επί 15 χρόνια, όπως και το ρόλο του στη σύσταση του Μικρού Κύκλου Ελλήνων Ψυχαναλυτών το 1948. Ταυτόχρονα, καταγράφει τη συγγραφική του παραγωγή από το 1934 και μετά -σχολιάζονται μεταξύ άλλων η ποιητική του συλλογή «Υψικάμινος» (1935), έργο που εισάγει τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα και το σημαντικό μυθιστόρημά του «Ο Μέγας Ανατολικός»- ενώ αναφέρεται επιπλέον στην ενασχόλησή του με τη φωτογραφία.

Για τα χρόνια της Κατοχής 1941-1944 και τη δεκαετία του ‘50 μιλάει ο Νάνος Βαλαωρίτης και περιγράφει τις συγκεντρώσεις λογοτεχνών φίλων και ομοϊδεατών στο σπίτι του Α. Εμπειρίκου. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην ομηρία του Εμπειρίκου από τον ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά του 1944, γεγονός που είχε επίδραση και στο έργο του.

Κατά τη διάρκεια της εκπομπής, ακούγονται σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα, αποσπάσματα  συνομιλίας του Α. Εμπειρίκου με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1960 για θέματα όπως, ο ορισμός του υπερρεαλισμού, η ποίηση, η πρώτη έκθεση σουρεαλιστικών έργων στο σπίτι του Α. Εμπειρίκου (Μάρτιος 1936). Περιλαμβάνονται ακόμη, ηχογραφήσεις με τη φωνή του Νίκου Εγγονόπουλου και του Γιάννη Τσαρούχη (διαβάζει Καβάφη) και πλούσιο φωτογραφικό, έντυπο και οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό όπως, στιγμιότυπα με τη Μαρία Βοναπάρτη και τον πρίγκιπα Γεώργιο ή στιγμές ιδιωτικού βίου του Α. Εμπειρίκου και φίλων του λογοτεχνών της γενιάς ’30 από το προσωπικό του αρχείο.

Τέλος, μιλούν στην εκπομπή για το κίνημα του υπερρεαλισμού και το έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου οι καθηγητές Φιλολογίας Γιώργης Γιατρομανωλάκης και Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, ο φιλόλογος Ιάκωβος Βούρτσης, ο κριτικός τέχνης Μάνος Στεφανίδης, ο τυπογράφος-εκδότης Αιμίλιος Καλιακάτσος, οι συγγραφείς Δημήτρης Καλοκύρης και Σάββας Μιχαήλ, ο διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου Χρήστος Λάζος και ο ιστορικός Νίκος Σιγάλας.

Έτος παραγωγής: 2002-2003

Έρευνα-σκηνοθεσία: Τάσος Ψαρράς

Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr