Δοξάστηκε ως λαϊκός ήρωας και το όνομά του γράφτηκε με χρυσά γράμματα στην Ελλάδα, στις ΗΠΑ και σε άλλες 36 χώρες. Το Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας παρουσιάζει την Παρασκευή 14 Μαΐου 2021, στις 15:00, στο πλαίσιο της εκπομπής «Αφύλαχτη Διάβαση», ένα συναρπαστικό ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στον Τζιμ Λόντο, η ζωή και η ιστορία του οποίου διατρέχει το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα.
Τη δεκαετία του 1910, οι άνθρωποι συνωστίζονται στα γραφεία μετανάστευσης και στα λιμάνια προκειμένου να πάρουν στα χέρια του τα πολυπόθητα “χαρτιά” για να μπορέσουν να ταξιδέψουν “στο Αμέρικα”. Άνθρωποι κυρίως της υπαίθρου που συνωστίζονται στα μεγάλα αστικά κέντρα, καταρχάς εωτερικοί μετανάστες και περιπλανώμενο εργατικό δυναμικό, αναζητώντας ένα μεροκάματο στα εργοστάσια του Πειραιά, του Βόλου, της Πάτρας και άλλων πόλεων. Αλλά οι περισσότεροι από τους ανθρώπους αυτούς, εργάτες του μόχθου και της αδειανής τσέπης, θέλουν να κυνηγήσουν το όνειρο μακριά από την Ελλάδα, σε έναν νέο κόσμο που υπόσχεται όχι απλώς ένα μεροκάματο, αλλά τον παράδεισο.
ΤΑ ΥΠΕΡΩΚΕΑΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ
Με μια φθαρμένη βαλίτσα, φτιαγμένη και έτοιμη από καιρό, το όνειρο σκοντάφτει συνήθως στους μεσάζοντες και στους “αντιπροσώπους”. Αλλά τα φουγάρα των πλοίων καπνίζουν διαρκώς, όπως και η καρδιά που καίγεται να κινήσει για το μεγάλο ταξίδι. Το 1907 ξεκίνησε η δρομολόγηση του υπερωκεάνιου «ΜΩΡΑΙΤΗΣ» στην γραμμή Ελλάδα-Ν Υόρκη και έκλεισε ο κύκλος με το τελευταίο ταξίδι του πλοίου «ΑΥΣΤΡΑΛΙΣ» το 1977. Σύμφωνα με την στατιστική επετηρίδα του 1928 της ΓΣΥΕ (Γενική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος), από το 1896 μέχρι το 1921 μετανάστευσαν 415.000 κάτοικοι, δηλαδή πάνω από το 8% του συνολικού πληθυσμού. Η πλειονότητα μεγάλη των μεταναστών κατευθύνθηκε προς την Αίγυπτο, κεντρική και νότια Αφρική, την Αυστραλία και, φυσικά, την Αμερική.
Το 1907 ιδρύθηκε η πρώτη ωκεανοπόρος επιβατική γραμμή, το διακινούσαν ξένες ατμοπλοϊκές εταιρείες, οι γαλλικές “Messageries Maritimes”και η “Fabre Line” που μετέφεραν μετανάστες μέχρι την Μασσαλία και από εκεί σιδηροδρομικά στη Χάβρη ή το Χερβούργο και με υπερωκεάνια στην Ν Υόρκη. Το ίδιο έκανε και η γερμανική “Hamburg American Line” και η Αυστριακή “AustroAmericana” που τα υπερωκεάνια της προσέγγιζαν την Πάτρα.
Καθώς το μεταναστευτικό ρεύμα διογκωνόταν, γεννήθηκε η ανάγκη σύστασης μιάς εθνικής γραμμής. Το εγχείρημα ανέλαβε ο Ανδριώτης Δημήτριος Ι. Μωραΐτης. Έπεισε πολλούς κεφαλαιούχους της εποχής και, έχοντας εξασφαλίσει χρηματοδότηση, παρήγγειλε στην Αγγλία τα πλοία “Μωραΐτης” (6045 κόρων ολικής χωρητικότητας) και “Αθήναι” (6142 κ.ο.χ.). Το “Μωραΐτης” άρχισε τα δρομολόγια του τον Ιούνιο του 1907. Όμως, η προσπάθεια δημιουργίας ελληνικής υπερατλαντικής γραμμής απέτυχε και, στο τέλος του 1908, η εταιρεία εκήρυξε πτώχευση.
Την εταιρεία διαδέχθηκε η “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα” με μετόχους τους αρχικούς δανειστές του Μωραΐτη και Πρόεδρο του Δ.Σ. τον Ευταξία, διοικητή της Τράπεζας Αθηνών. Η εταιρεία παρέλαβε και το δεύτερο πλοίο της παραγγελίας του Μωραΐτη, το “Αθήναι”, ενώ το πρώτο, το “Μωραΐτης”, μετονομάσθηκε σε “Θεμιστοκλής”. Αλλά και η νέα εταιρεία είχε την τύχη της πρώτης. Και αυτή οδηγήθηκε σε χρεωκοπία και απορροφήθηκε, το 1912, από την “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος” των αδελφών Εμπειρίκου.
Ο ΤΖΙΜ ΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗ “ΓΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ”
Ο Χρήστος Θεοφίλου ήταν ένα από τα 13 παιδιά της εύπορης σχετικά οικογένειας του Θεόφιλου και της Παναγιώτας Θεοφίλου από το Κουτσοπόδι Άργους και γεννήθηκε κατά άλλους το 1896 – χρονιά αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων γι’ αυτό και χαρισματικός όπως έγραφε κάποια από τις εφημερίδες – κατά άλλους γεννήθηκε το 1897. Σε ηλικία 13 ετών, μη αντέχοντας την αυστηρή κηδεμονία του πατέρα του εγκατέλειψε – μαζί με τον Χρήστο Τζέκα- το Κουτσοπόδι και αποφάσισε να αναζητήσει τη τύχη του στη Γη της Επαγγελίας, όπως χιλιάδες άλλοι Έλληνες μετανάστες.
Οι περισσότεροι μετανάστες που ταξίδευαν με ατμόπλοιο προς τις ΗΠΑ ήταν φτωχοί άνθρωποι, οι οποίοι φυσικά αγόραζαν το φθηνότερο εισιτήριο. Το εισιτήριο αυτό τους εξασφάλιζε μιά θέση στον χώρο του καραβιού που, τότε, αποκαλείτο steerage. Ένα εισιτήριο στη θέση steerage κόστιζε $25, που μπορούσε να είναι τα ημερομίσθια δύο ετών. Με τα χρήματα αυτά αγόραζαν ένα ταξίδι 3000 μιλίων, διάρκειας 2-4 εβδομάδων και με φαγητό που συνήθως αποτελείτο από σούπα και ψωμί.
Η κατάσταση ήταν κατά πολύ καλύτερη στη δεύτερη θέση (Second Cabin), που όμως κόστιζε διπλάσια χρήματα. Εκεί, οι επιβάτες διέμεναν σε καμπίνες των δύο έως τεσσάρων ατόμων, έκαναν χρήση εστιατορίου ενώ το φαγητό ήταν πολύ πιό καλό. Λίγο πολύ, ίδιες ήταν οι συνθήκες στη θέση steerage στα καράβια όλων των εταιρειών. Κάπως καλύτερες ήταν οι παροχές που προσέφεραν οι Αγγλικές εταιρείες.
Τα κατευθυνόμενα στη Νέα Υόρκη πλοία με μετανάστες, κατά την προσέγγισή τους στην αμερικανική ακτή υποχρεούντο να σταματήσουν σε προκαθορισμένο σημείο των Στενών (the Narrows), ανοιχτά του Staten Island, όπου λειτουργούσε Σταθμός Καραντίνας της Ακτοφυλακής. Φθάνοντας εκεί, ύψωναν τη γνωστή στους ναυτικούς κίτρινη σημαία της καραντίνας και ειδοποιούσαν με τη σειρήνα του καραβιού το προσωπικό του Σταθμού για τον καθιερωμένο έλεγχο. Στη συνέχεια, το ειδικό πλοιάριο της Υγειονομικής Υπηρεσίας προσέγγιζε το καράβι και οι επιθεωρητές ανέβαιναν σ’αυτό προκειμένου να διαπιστώσουν την υγεία των επιβαινόντων και να εξετάσουν τις συνθήκες στο καράβι και στο φορτίο. Η ομάδα που ανέβαινε στο καράβι δεν αποτελείτο αποκλειστικά από γιατρούς. Περιελάμβανε και υπαλλήλους των Τελωνείων, της Μεταναστευτικής Υπηρεσίας, της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Νέας Υόρκης και, συχνά, εκπροσώπους του Τύπου.
Οι κυβερνήτες των πλοίων προσπαθούσαν να φθάσουν στον “Σταθμό Καραντίνας” πριν το ηλιοβασίλεμα γιατί μετά τη δύση του ηλίου οι υπάλληλοι της “Καραντίνας” δεν έβγαιναν για επιθεώρηση με αποτέλεσμα τα πλοία να πρέπει να αγκυροβολήσουν εκεί μέχρι το επόμενο πρωϊ.
Εάν η επιθεώρηση ολοκληρωνόταν με επιτυχία, το πλοίο ελάμβανε το σχετικό πιστοποιητικό, η κίτρινη σημαία της καραντίνας υποστέλετο και το πλοίο συνέχιζε την πορεία του προς το λιμάνι όπου στους επιβάτες της πρώτης και της δεύτερης θέσης επιτρέπετο η κάθοδος από το καράβι και η είσοδος στη χώρα μετά από ένα τελευταίο, τελωνειακό, έλεγχο. Εάν, αντίθετα, η επιθεώρηση διαπίστωνε ενδείξεις οιασδήποτε μεταδοτικής νόσου τότε όλοι είχαν πρόβλημα καθώς το πλοίο εκρατείτο μαζί με τους επιβαίνοντες σ’αυτό. Η περίοδος της καραντίνας, όπως η ίδια η λέξη σημαίνει, κρατούσε σαράντα ημέρες.
Ανάμεσα στους χιλιάδες αποβιβασθέντες στη Νήσο Έλλις ήταν κι αυτός ο έφηβος από το Κουτσοπόδι. Ένα μικρόσωμο αλλά πολύ δυνατό αγόρι που γρήγορα θα μεταμορφωθεί στην Αμερική σε έναν μικρόσωμο γίγαντα που θα ακούει πια στο όνομα “Τζιμ Λόντος”.
ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
Για τη συναρπαστική ζωή και πορεία του Τζιμ Λόντου, μέσα και έξω από τις παλαίστρες, που έγινε τραγούδι από τον Μάρκο Βαμβακάρη και τραγουδήθηκε από τα χείλη της Ρόζας Εσκενάζυ, ακούστε το ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ του Πρώτου Προγράμματος που μεταδόθηκε πρώτη φορά την Παρασκευή 14 Μαΐου 2021.
Έρευνα-τεκμηρίωση-παρουσίαση: Θωμάς Σίδερης
Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8
Info
Παρασκευή 14 Μαΐου 2021, ώρα 15:00-16:00
Εκπομπή: «Αφύλαχτη διάβαση»
«Λαϊκοί παλαιστές: Τζιμ Λόντος»
Live Streaming: webradio.ert.gr/proto
Facebook: www.facebook.com/protoprogramma.ert
Τις εκπομπές της «Αφύλαχτης διάβασης» μπορείτε να τις ακούτε -μετά την πρώτη ραδιοφωνική τους μετάδοση- και στο web radio της ΕΡΤ: http://webradio.ert.gr/category/proto-programma/afylachti-diavasi
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος