Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, από τους σπουδαιότερους Έλληνες λαϊκούς ζωγράφους με χαρακτηριστικά έργα εμπνευσμένα από την ελληνική λαϊκή παράδοση, ιστορία και μυθολογία, γεννήθηκε στη Βαρειά Μυτιλήνης γύρω στα 1868 ή 1871, ένα από τα οκτώ παιδιά μιας φτωχής οικογένειάς.
Η παιδική του ηλικία ήταν δύσκολη, ως αριστερόχειρας καταπιεζόταν στο σχολείο και στο σπίτι προκειμένου να γίνει δεξιόχειρας με αποτέλεσμα να αποτραβηχτεί στον εαυτό του και να ασχοληθεί με τη ζωγραφική.
Σε νεαρή ηλικία πηγαίνει στη Σμύρνη όπου βρίσκει εργασία και χρόνο για τη ζωγραφική του, μελετάει την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, τη νεότερη ιστορία και εμπνέεται για τα θέματα των έργων του και σύντομα αποφασίζει να γίνει ζωγράφος. Το 1897 πηγαίνει στην Ελλάδα και μένει στον Βόλο όπου η συνθήκες ζωής για τον ίδιο είναι άθλιες, επιβιώνει ζωγραφίζοντας σε τοίχους καταστημάτων, πανδοχείων και καφενείων με αντάλλαγμα ένα πιάτο φαγητό και λιγοστά χρήματα. Κυκλοφορεί ντυμένος με φουστανέλα, φτιάχνει φορεσιές για τον ίδιο και για μικρά παιδιά με τα οποία παρελαύνει στις εθνικές γιορτές και τις Απόκριες, ενώ συχνά οι ντόπιοι κοροϊδεύουν τον “περίεργο” αυτό άνθρωπο.
Το 1912 ο Γιάννης Κοντός, εύπορος γαιοκτήμονας του Βόλου, προσλαμβάνει τον Θεόφιλο για να διακοσμήσει με τοιχογραφίες το αρχοντικό του στην Ανακασιά του Πηλίου, το οποίο είναι σήμερα το Μουσείο του Θεόφιλου στο Βόλο και ο Θεόφιλος ζωγραφίζει σκηνές από την αρχαία Ελλάδα, την μυθολογία των Ελλήνων, την Επανάσταση του ’21, εξωτικά ζώα και πτηνά, αλλά και τοπία. Το 1927 επιστρέφει στη Μυτιλήνη όπου συνεχίζει να ζει φτωχικά υπομένοντας και εκεί πειράγματα και συχνά χλευασμό.
Ο καταξιωμένος τεχνοκριτικός και εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης (Teriade) θα μάθει για τον Θεόφιλο από τον ζωγράφο Γιώργο Γουναρόπουλο και τον Φώτη Κόντογλου και θα αναλάβει να τον κάνει γνωστό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ειδικά στο Παρίσι όπου έμενε μόνιμα ο ίδιος. Κατά την περίοδο αυτή ο Θεόφιλος στρέφεται προς μία άλλη θεματολογία πέρα από τα ηρωικά, ιστορικά και μυθολογικά θέματα και προσεγγίζοντας περισσότερο το καθημερινό και οικείο. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να απολαύσει την αλλαγή αυτή στη ζωή του μιας και άφησε την τελευταία του πνοή στο φτωχικό του δωμάτιο στις 24 Μαρτίου 1934.
Τα επόμενα χρόνια θα δημοσιευθούν άρθρα σε Ελλάδα και εξωτερικό από σημαντικά πρόσωπα των τεχνών και των γραμμάτων, το έργο του θα αναγνωριστεί, θα προβληθεί και θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς και σημαντικούς εικαστικούς και ποιητές της Ελλάδας του 20ου αιώνα, όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιώργος Σεφέρης και ο Γιάννης Τσαρούχης για να αναφέρουμε μόνο μερικούς κορυφαίους εξ αυτών. Το 1961 πραγματοποιείται αναδρομική έκθεση για το έργο του στο μουσείο του Λούβρου, ενώ τοιχογραφίες, αγιογραφίες και πίνακες του υπάρχουν σε συλλογές και μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο από το θάνατό του παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΣΤΟ ΒΟΛΟ – ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΜΕΡΙΑ
(video)
Το επεισόδιο αυτό της σειράς ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη και παραγωγής 1994, παρουσιάζει, μέσα από ένα οδοιπορικό σε χωριά και εκκλησίες του Πηλίου και σε τοποθεσίες στην πόλη του Βόλου, το έργο του ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, όπως αυτό διασώζεται μέχρι σήμερα. Κάτοικοι των περιοχών, ιδιοκτήτες ακινήτων στα οποία διασώζονται τοιχογραφίες του ζωγράφου και συντηρητές έργων τέχνης, μιλούν για τις ιστορίες που συνοδεύουν τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την εμφάνισή του, τα καλλιτεχνικά έργα του και τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτά ανακαλύφθηκαν, διατηρήθηκαν, συντηρήθηκαν και σήμερα διατίθενται στην πλειοψηφία τους προς θέαση στο ευρύ κοινό.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μαρτυρίες του Αργύρη και της Περιστέρας Μελίνη, οι οποίοι αγόρασαν τον φούρνο του Βελέντζα στο χωριό Άγιος Αθανάσιος κοντά στον Βόλο, όπου σώζονται 9 τοιχογραφίες του Θεόφιλου. Επίσης ο Γ. Παπαϊωάννου, συντηρητής έργων τέχνης παρουσιάζει το τοιχογραφικό έργο του Θεόφιλου στην οικία Γιάννη Κοντού στην Ανακασιά Πηλίου, καθώς και το έργο της συντήρησης του, ενώ η Γιουλίκα Ζαχαρίου, συντηρήτρια έργων τέχνης περιγράφει τις εργασίες συντήρησης και αποτοίχισης έργων του Θεόφιλου, αλλά δίνει και πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο εκείνος δούλευε τα έργα του. Το ντοκιμαντέρ κλείνει με αναφορά στη συμβολή του Γιάννη Τσαρούχη στην ανάδειξη του έργου του Θεόφιλου και την παρουσίαση μιας σειράς από επιζωγραφίσεις φωτογραφιών του Θεόφιλου από σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους όπως ο Αλέκος Φασιανός, ο Βασίλης Σπεράντζας, ο Γιώργος Σταθόπουλος και ο Πάνος Φειδάκης.
Έρευνα – σκηνοθεσία: ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ
Βοηθός σκηνοθέτη: ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΝΔΡΕΟΥ
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 7 Απριλίου 1994
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος