Στις 20 Ιουλίου συμπληρώνονται 49 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η στρατιωτική επιχείρηση «ΑΤΤΙΛΑΣ Ι» που ξεκίνησε τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου 1974 και ολοκληρώθηκε τρεις ημέρες μετά, και ακολούθως ο «ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ», στις 14 Αυγούστου, είχαν σαν αποτέλεσμα την παράνομη κατοχή του 36% του κυπριακού εδάφους από τα τουρκικά στρατεύματα, τον εκτοπισμό 150 χιλιάδων Ελληνοκυπρίων, χιλιάδες νεκρούς και αγνοουμένους.
Με αφορμή την ημέρα μνήμης της τουρκικής εισβολής, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει ένα επεισόδιο της σειράς ιστορικών ντοκιμαντέρ «Ιστορικοί Περίπατοι», παραγωγής 2019, το οποίο εξετάζει τα γεγονότα στη μαρτυρική Μεγαλόνησο, υπό το πρίσμα της έκδοσης των πρώτων τόμων του «Φακέλου της Κύπρου», λίγους μήνες νωρίτερα.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ
ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ – Β ΜΕΡΟΣ Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς (β’ μέρος του αφιερώματος στον «Φάκελο της Κύπρου») αποτελεί ένα αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ-οδοιπορικό στη μαρτυρική Μεγαλόνησο. «Ξεναγοί» στο οδοιπορικό αυτό είναι ο καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου και ο διευθυντής των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη Τάσος Σακελλαρόπουλος, αμφότεροι μέλη των επιστημονικών επιτροπών που συστάθηκαν σε Κύπρο και Ελλάδα για τη μελέτη του υλικού του «Φακέλου της Κύπρου», στον οποίο περιλαμβάνονται οι καταθέσεις των εμπλεκόμενων Ελλήνων αξιωματικών στο πραξικόπημα της χούντας του Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου και στη διπλή τουρκική εισβολή που ακολούθησε.
Οι πρώτοι τόμοι του «Φακέλου της Κύπρου» εκδόθηκαν λίγους μήνες πριν από την εκπομπή. Ο Πιέρρος Τζανετάκος και η ομάδα των «Ιστορικών Περιπάτων» ξεκινούν τη διαδρομή τους από την Πράσινη Γραμμή της Λευκωσίας για να καταλήξουν στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ στη Μαλούντα και στη Δερύνεια, λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά από την πόλη-φάντασμα της Αμμοχώστου. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται σημαντικό αρχειακό υλικό από το ΡΙΚ (Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου).
Πρώτος σταθμός, το παρατηρητήριο της Δερύνειας με φόντο την περίκλειστη Αμμόχωστο. Οι δύο ιστορικοί σχολιάζουν την οριακή κατάσταση στις μονάδες εθνικής φρουράς μετά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, και κάνουν λόγο για την τουρκική κινητικότητα λίγες ημέρες πριν την εισβολή. Περιγράφονται τα γεγονότα της επιχείρησης «Αττίλας Ι» που ξεκίνησε τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου 1974, και ολοκληρώθηκε τρεις ημέρες μετά με την υπογραφή εκεχειρίας και την κομβική δημιουργία του τουρκικού προγεφυρώματος στην Κυρήνεια, στις βόρειες ακτές της Κύπρου.
Σχολιάζεται η αμηχανία και αναποφασιστικότητα της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας σχετικά με την αντιμετώπιση της κατάστασης στην Κύπρο στις κρίσιμες ημέρες από τις 20 έως τις 23 Ιουλίου και υπογραμμίζονται τα ζητήματα που εγείρονται από το Φάκελο της Κύπρου αναφορικά με τη μη αποστολή συντεταγμένης στρατιωτικής βοήθειας από την Ελλάδα στην Κύπρο.
Επόμενος σταθμός του οδοιπορικού, αποτελεί ο τύμβος της Μακεδονίτισσας, χώρος τιμής και μνήμης για τους πεσόντες και αγνοούμενους της τουρκικής εισβολής, ένας τόπος ο οποίος συνδέεται με ένα από τα τραγικότερα επεισόδια της τουρκικής εισβολής: την κατάρριψη τα ξημερώματα της 22ης Ιουλίου από φίλια πυρά του αεροσκάφους τύπου Noratlas της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας. Ακολουθεί, το κτήριο της Βουλής των Ελλήνων και συγκεκριμένα η αίθουσα συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, εκεί όπου λαμβάνει χώρα στις 23 Ιουλίου η συνεδρίαση υπό τον Στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη που κατέληξε στην επιλογή του Παναγιώτη Κανελλόπουλου ως Πρωθυπουργού. Λόγος γίνεται για την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Αθήνα και ακολούθως για τις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη.
Τελευταίος σταθμός του οδοιπορικού, είναι το στρατόπεδο της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) στη Μαλούντα. Λόγος γίνεται για τα γεγονότα του «Αττίλα ΙΙ», τη συνέχιση της τουρκικής προέλασης στην Κύπρο και την κατάληψη των δύο κωμοπόλεων της επαρχίας Κερύνειας στις 6 Αυγούστου, και της Αμμοχώστου στις 16 Αυγούστου 1974 χωρίς αντίσταση. Ειδική αναφορά γίνεται, τέλος, στην ηρωική μάχη της ΕΛΔΥΚ στην περιοχή Γερόλακκος, βορείως της Λευκωσίας-μια μάχη απονενοημένη, που έλαβε χώρα αναμένοντας ματαίως στρατιωτική βοήθεια από τη μητέρα-πατρίδα.
Έτος παραγωγής: 2019
Παρουσίαση-αρχισυνταξία: Πιέρρος Τζανετάκος
Σκηνοθεσία: Έλενα Λαλοπούλου
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος