Η ιστορία της 17Ν: Από την πρώτη δολοφονία στις 23 Δεκεμβρίου 1975 μέχρι την νύχτα του τέλους

Ακούγεται παράδοξο, αλλά το ξήλωμα της μεγαλύτερης ελληνικής τρομοκρατικής οργάνωσης, της «17 Νοέμβρη» έμελλε να ξεκινήσει εξαιτίας ενός παλιού κινέζικου ρολογιού που είχε χρησιμοποιηθεί σε έναν εκρηκτικό μηχανισμό ένα βράδυ του Ιουνίου το 2002 στον Πειραιά, είκοσι χρόνια πριν.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Από την πρώτη δολοφονία της 17Ν μέχρι την έκρηξη που πρόδωσε τη μεγαλύτερη ελληνική τρομοκρατική οργάνωση

Η «Επαναστατική Οργάνωση 17Ν» αυτοπροσδιορίστηκε ως μαρξιστική και αντιιμπεριαλιστική, ενώ οι προκηρύξεις της είχαν έντονο αντιαμερικανικό χαρακτήρα. Απ’ την ίδρυσή της, στις 23 Δεκεμβρίου 1975, ως και τον Ιούνιο του 2002 που έγινε η εξάρθρωσή της, οι δολοφονικές επιθέσεις της είχαν ως αποτέλεσμα 23 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.

Ξεκίνησε τη δράση της τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου 1975 με τη δολοφονία του σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, Ρίτσαρντ Γουέλς, έξω από το σπίτι του στο Ψυχικό.

Μαζί με τη σύζυγό του Μαρία-Χριστιάνα, είχαν επιστρέψει στο σπίτι τους από τη χριστουγεννιάτικη δεξίωση που είχε παραθέσει ο Αμερικανός πρέσβης. Μόλις έφτασαν ένα πράσινο αυτοκίνητο μάρκας Simca ήταν παρκαρισμένο κοντά στην είσοδο του σπιτιού τους. Η λιμουζίνα του Γουέλς σταμάτησε και τότε τρεις άνδρες κατέβηκαν από το Simca, έβγαλαν τους τρεις επιβαίνοντες έξω, απομάκρυναν τον οδηγό και τη σύζυγο του διπλωμάτη. Αμέσως μετά, ένας από αυτούς, έβγαλε ένα όπλο Κολτ και πυροβόλησε τρεις φορές τον Γουέλς.

Μετά τους μοιραίους πυροβολισμούς, οι τρεις κουκουλοφόροι άφησαν στο σημείο μια προκήρυξη ανάληψης ευθύνης από την «Επαναστατική Οργάνωση 17 Νοέμβρη», και εξαφανίστηκαν. Μόλις είχε διαπραχθεί η πρώτη δολοφονία της 17 Νοέμβρη. Τρεις ημέρες μετά τη δολοφονική επίθεση στον Γουέλς, η προκήρυξη εστάλη στις εφημερίδες, ωστόσο ο τότε εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Δημήτρης Τσεβάς, απαγόρευσε στα ΜΜΕ τη δημοσίευση πληροφοριών και φωτογραφιών για την υπόθεση. Κανείς δεν πήρε σοβαρά τη ανάληψη της ευθύνης από την άγνωστη ως τότε «Επαναστατική Οργάνωση 17 Νοέμβρη». Η αστυνομία πίστευε πως η δολοφονία του είχε να κάνει με ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο εσωτερικό της αμερικανικής οργάνωσης, δημιουργώντας τριβές στο εσωτερικό της CIA.

Η υπόθεση πάγωσε…

Λίγες ημέρες αργότερα, στο Παρίσι, μια γυναίκα παραδίδει στον Γάλλο φιλόσοφο και αρθογράφο της αριστερής εφημερίδας Liberation, Ζαν Πολ Σαρτρ, την προκήρυξη της 17Ν μέσα σε έναν κλειστό φάκελο. Ο τελευταίος την παραδίδει στον τότε διευθυντή της εφημερίδας, ο οποίος, αφού της ρίχνει μια ματιά, την κρατάει, αλλά δεν την δημοσιεύει. Θα το κάνει δύο χρόνια μετά, όταν η 17Ν θα χτυπήσει ξανά, εκτελώντας την Τρίτη 14 Δεκεμβρίου του 1976, στην οδό Άτλαντος στο Παλαιό Φάληρο, τον βασανιστή της Χούντας Ευάγγελο Μάλλιο.

Μετά την δημοσίευση της προκήρυξης από τη γαλλική εφημερίδα, ήταν θέμα ωρών να τη δημοσιεύσουν και τα ελληνικά Μέσα. Η «Επαναστατική Οργάνωση 17 Νοέμβρη», έχει μόλις αποκτήσει δημόσια ταυτότητα.

Τα 23 θύματα της 17Ν

• Ρίτσαρντ Γουέλς, Σταθμάρχης της CIA στην Αθήνα (23.12.1975)
• Ευάγγελος Μάλλιος, απότακτος αστυνομικός και βασανιστής της χούντας (14.12.1976)
• Παντελής Πέτρου, αξιωματικός της Αστυνομίας Πόλεων (16.01.1980)
• Σωτήρης Σταμούλης, αστυφύλακας και οδηγός του Παντελή Πέτρου (16.01.1980)
• Τζορτζ Τσάντες, Αμερικανός στρατιωτικός (15.11.1983)
• Νίκος Βελούτσος, οδηγός του Τζορτζ Τσάντες (15.11.1983)
• Χρήστος Μάτης, αστυφύλακας – σκοπός τράπεζας (24.12.1984)
• Νίκος Μομφερράτος, εκδότης της εφημερίδας «Απογευματινή» (21.2.1985)
• Παναγιώτης Ρουσέτης, οδηγός του Νίκου Μομφεράτου (21.2.1985)
• Νίκος Γεωργακόπουλος, αρχιφύλακας της ΕΛ.ΑΣ. (26.11.1985)
• Δημήτρης Αγγελόπουλος, βιομήχανος (8.4.1986)
• Αλέξανδρος Αθανασιάδης, βιομήχανος (1.5.1988)
• Γουίλιαμ Νορντίν, ναυτικός ακόλουθος των ΗΠΑ στην Ελλάδα (28.6.1988)
• Κώστας Ανδρουλιδάκης, εισαγγελέας (10.1.1989)
• Παύλος Μπακογιάννης, δημοσιογράφος και βουλευτής (26.9.1989)
• Ρόναλντ Στιούαρτ, Αμερικανός λοχίας (12.5.1991)
• Γιάννης Βαρής, αστυφύλακας της ΕΛ.ΑΣ. (02.11.1991)
• Γιοργκού Τσετίν, Τούρκος διπλωμάτης (7.10.1992)
• Θάνος Αξαρλιάν, φοιτητής (14.7.1992)
• Μιχάλης Βρανόπουλος, διοικητής της Εθνικής Τράπεζας (24.1.1994)
• Ομέρ Σιπαχίογλου, Τούρκος διπλωμάτης (4.7.1994)
• Κώστας Περατικός, εφοπλιστής (28.5.1997)
• Στήβεν Σόντερς, στρατιωτικός ακόλουθος της Μ. Βρετανίας στην Αθήνα (8.6.2000).

Οι τίτλοι τέλους της 17Ν

Βράδυ Σαββάτου, το ημερολόγιο δείχνει 29 Ιουνίου 2002. Λίγο μετά τις 22:00 δύο σκιές κινούνται στο σκοτάδι, επιχειρούν να προσεγγίσουν τα εκδοτήρια εισιτηρίων. Ένας εκκωφαντικός θόρυβος αναστατώνει το μεγάλο λιμάνι της χώρας. Έξω από το εκδοτήριο εισιτηρίων της «Hellas Flying Dolphin» ένας άνδρας κείτεται αιμόφυρτος και ψελλίζει στον φίλο του «φύγε εσύ…». Κανείς εκείνη την ώρα δεν γνωρίζει ότι έχει αρχίσει να γράφεται ο επίλογος της «17Ν», της τρομοκρατικής οργάνωσης που για σχεδόν τρεις δεκαετίες, (σ.σ. 27 ολόκληρα χρόνια), αποτελούσε άλυτο γρίφο για τις Αρχές.

«Κύριε υπουργέ, το περιστατικό στο λιμάνι είναι τελικά πολύ σοβαρό. Φαίνεται ότι έχουμε ρολόγια…». Με αυτά τα λόγια, ο τότε Αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ. Φώτης Νασιάκος ενημερώνει τον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη , που βρίσκεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του στη Βέροια,  ότι πρέπει να επιστρέψει άμεσα στην Αθήνα.

Το πρωί της επομένης, μία ανακοίνωση 66 λέξεων από το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. ενημερώνει την κοινή γνώμη ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο άνδρας που μεταφέρθηκε αιμόφυρτος και σχεδόν μισοπεθαμένος στο «Τζάνειο» νοσοκομείο ανήκει σε τρομοκρατική οργάνωση. «Με εισαγγελική εντολή, που δόθηκε σήμερα (30/6/2002) και περί ώρα 11:00, η προανάκριση για τη χθεσινή έκρηξη στο εκδοτήριο εισιτηρίων της ναυτιλιακής εταιρείας HELLAS FLYING DOLPΗIN, ανατέθηκε στη Διεύθυνση Αντιμετώπισης Ειδικών Εγκλημάτων Βίας, για να διερευνηθεί κατά πόσο σχετίζεται και με άλλες υποθέσεις εκρήξεων. Τα πειστήρια, που ανευρέθηκαν στον τόπο της έκρηξης, έχουν αποσταλεί από το Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, όπου και εξετάζονται».

«Έψαχνα το όπλο, τις χειροβομβίδες, τη μικρή τσάντα. Πουθενά», θα γράψει στο βιβλίο του ο Δημήτρης Κουφοντίνας. Κάπως έτσι το θρυλικό 38άρι της «17Ν», ένα από τα δύο όπλα – ταυτότητες της τρομοκρατικής οργάνωσης, είναι πια στα χέρια των αστυνομικών.

Στα Εγκληματολογικά Εργαστήρια δουλεύουν πυρετωδώς και καταφέρνουν να επαναφέρουν τον σβησμένο σειριακό αριθμό από το περίστροφο, που όπως αποδείχτηκε ήταν το υπηρεσιακό όπλο του αστυφύλακα Χρήστου Μάτη που είχε δολοφονηθεί –σε ηλικία 23 ετών- παραμονή Χριστουγέννων του 1984.

Ο Δημήτρης Κουφοντίνας γνωρίζει ότι ο χρόνος μετράει αντίστροφα. Πηγαίνει στις γιάφκες της τρομοκρατικής οργάνωσης σε Πατήσια και Παγκράτι, για να καταστρέψει χειρόγραφα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, σκληρούς δίσκους, να «εξαφανίσει» δακτυλικά αποτυπώματα και DNA. Δεν θα παραλείψει να πάρει μαζί του τα δύο πιο πολύτιμα -για τον ίδιο- αντικείμενα: την πρώτη γραφομηχανή της οργάνωσης και το ιστορικό 45άρι πιστόλι. Είναι αυτό που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1975, στην δολοφονία του τότε σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, Ρίτσαρντ Ουέλς.

Ο άγνωστος άνδρας βγαίνει από το πολύωρο χειρουργείο.

Το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. ανακοινώνει την 1η Ιουλίου 2002 ότι πρόκειται για τον Σάββα Ξηρό, αγιογράφο στο επάγγελμα, ο οποίος διατηρεί εργαστήριο στην οδό Αιγιαλείας 10, στον Κολωνό. Το DNA του Σάββα Ξηρού ταυτοποιείται με ευρήματα DNA προηγούμενων επιθέσεων. Ξεκινάει το ανθρωποκυνηγητό της ΕΛΑΣ για να εντοπιστούν και τα υπόλοιπα μέλη της οργάνωσης.

Οι συλλήψεις των Χριστόδουλου και Βασίλη Ξηρού, του Διονύση Γεωργιάδη, του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου στους Λειψούς, του Βασίλη Τζωρτζάτου και του Θεολόγου Ψαραδέλλη έρχονται στα μέσα Ιουλίου. Θα ακολουθήσουν κι άλλες, όμως ο Δημήτρης Κουφοντίνας, παραμένει άφαντος.

Την ίδια στιγμή, ο «Λουκάς» της 17Ν βρίσκεται στο Αγκίστρι και παρακολουθεί τις εξελίξεις και τα όσα λέγονται και γράφονται στα ΜΜΕ για το κυνηγητό του. Όταν αποφασίζει να παραδοθεί θα το κάνει με τους δικούς του όρους.

Το μεσημέρι της 5ης Σεπτεμβρίου, δύο μήνες δηλαδή αργότερα, θα φτάσει με ένα ταξί στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής ο Δημήτρης Κουφοντίνας και θα παραδοθεί στην Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία λέγοντας «Αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη. Όλα τέλειωσαν» είπε. Για τις ΗΠΑ η αυλαία θα πέσει επισήμως στις 26 Αυγούστου 2015, όταν η «17Ν» θα αφαιρεθεί επιτέλους από τον κατάλογο των ενεργών ξένων τρομοκρατικών οργανώσεων.

Οι καταδίκες των μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης

Τον Δεκέμβριο του 2005 ξεκίνησε στο Πενταμελές Εφετείο της Αθήνας η δίκη των μελών της οργάνωσης σε δεύτερο βαθμό, η οποία και ολοκληρώθηκε μετά από 250 συνεδριάσεις, στα μέσα Μαΐου του 2007. Μετά την ακροαματική διαδικασία του 1,5 χρόνου το δικαστήριο εξέδωσε τις τελικές αποφάσεις για τους 18 κατηγορούμενους, οι οποίες ήταν μειωμένες ελαφρά, αλλά όχι ουσιαστικά, σε σχέση με τις πρωτόδικες.

• Αλέξανδρος Γιωτόπουλος: 17 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη για ηθική αυτουργία σε 17 δολοφονίες, εκρήξεις, ληστείες και συμμετοχή στη 17Ν.
• Δημήτρης Κουφοντίνας: 11 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε 11 δολοφονίες, εκρήξεις, ληστείες και συμμετοχή στη 17Ν.
• Χριστόδουλος Ξηρός: 6 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε 6 δολοφονίες, εκρήξεις, ληστείες και συμμετοχή στην οργάνωση.
• Σάββας Ξηρός: 5 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε 5 δολοφονίες, ληστείες, εκρήξεις και συμμετοχή στην οργάνωση.
• Βασίλης Τζωρτζάτος: 4 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε 4 δολοφονίες, ληστείες, εκρήξεις και συμμετοχή στην οργάνωση.
• Βασίλης Ξηρός: 25 χρόνια κάθειρξη για απλή συνέργεια σε δολοφονία, συμμετοχή σε ληστείες, έκρηξη και συμμετοχή στην οργάνωση.
• Ηρακλής Κωστάρης: 1 φορά ισόβια και 23 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή στη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη, ληστεία και συμμετοχή στην οργάνωση.
• Θωμάς Σερίφης: 8 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε μια ληστεία, αθώος για όλες τις άλλες πράξεις με το ελαφρυντικό της ειλικρινούς μεταμέλειας.
• Κώστας Τέλιος: 22 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε δολοφονία και ληστεία, με το ελαφρυντικό της ειλικρινούς μεταμέλειας.
• Κώστας Καρατσώλης: 17 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή στην οργάνωση, σε ληστεία και έκρηξη.
• Διονύσης Γεωργιάδης: 8 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή στην οργάνωση, σε ληστεία και έκρηξη.
• Πάτροκλος Τσελέντης: 25 χρόνια κάθειρξη για συμμετοχή σε υποθέσεις δολοφονίας και σε ληστεία με το ελαφρυντικό της ειλικρινούς μεταμέλειας.
• Σωτήρης Κονδύλης: 11 χρόνια και 3 μήνες κάθειρξη για συμμετοχή σε υπόθεση ληστείας και έκρηξη με το ελαφρυντικό της ειλικρινούς μεταμέλειας.
• Νίκος Παπαναστασίου: Παύει η ποινική του δίωξη λόγω παραγραφής (πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε 8 χρόνια φυλάκισης για συμμετοχή στην οργάνωση).
• Γιάννης Σερίφης: Αθώος (είχε αθωωθεί και πρωτόδικα, αλλά είχε ασκηθεί έφεση από τον εισαγγελέα).
• Αγγελική Σωτηροπούλου (σύζυγος του Δημήτρη Κουφοντίνα): Αθώα (είχε αθωωθεί και πρωτόδικα, αλλά είχε ασκηθεί έφεση από τον εισαγγελέα).
• Ο Θωμάς Σερίφης και ο Σωτήρης Κονδύλης αποφυλακίστηκαν καθώς είχαν συμπληρώσει τον προβλεπόμενο χρόνο κάθειρξης για την υποβολή αίτησης αποφυλάκισης, ενώ δύο ακόμα κατηγορούμενοι, ο Θεολόγος Ψαραδέλλης και ο Ανέστης Παπαναστασίου είχαν αθωωθεί πρωτόδικα.

Η ανακοίνωση της ετυμηγορίας του δικαστηρίου απ’ την ελληνική τηλεόραση και την Μαρία Χούκλη:

Ποιοι εξακολουθούν να βρίσκονται πίσω απ’ τα κάγκελα

Μέχρι και σήμερα στη φυλακή βρίσκονται ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, ο Δημήτρης Κουφοντίνας, ο Βασίλης Τζωρτζάτος, ο Σάββας Ξηρός και ο αδελφός του, Χριστόδουλος Ξηρός.

Ποιοι αποφυλακίστηκαν

• Ηρακλής Κωστάρης
• Βασίλης Ξηρός
• Κώστας Καρατσώλης
• Νίκος Παπαναστασίου
• Θεολόγος Ψαραδέλλης ( πέθανε τον Απρίλιο του 2021).
• Θωμάς Σερίφης
• Πάτροκλος Τσελέντης
• Παύλος Σερίφης
• Διονύσης Γεωργιάδης
• Σωτήρης Κονδύλης
• Κώστας Τέλιος

Λίγα έχουν γραφτεί κατά καιρούς για το τι απέγιναν όσοι αποφυλακίστηκαν. Κάποιοι ασχολήθηκαν με την κτηνοτροφία και την γη, άλλοι εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, άλλοι παντρεύτηκαν και έκαναν παιδιά κι άλλοι συνέχισαν τη ζωή τους στην οικογένεια που είχαν δημιουργήσει πριν πάνε φυλακή.