Στις 9 Νοεμβρίου 1990 πέθανε η ποιήτρια Μελισσάνθη, λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Ήβης Κούγια-Σκανδαλάκη, η οποία αν και συνυπήρξε με την Γενιά του ’30, διατήρησε τη δική της υπαρξιακή και μεταφυσική ιδιομορφία στο έργο της. Η ιδιότυπη μορφή της Μελισσάνθης ήταν που ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει την «Σονάτα του Σεληνόφωτος».
Σπούδασε γαλλική και γερμανική φιλολογία και φοίτησε στην προπολεμική Δημοσιογραφική Σχολή Αθηνών. Το 1932 παντρεύτηκε τον Ιωάννη Σκανδαλάκη, δικηγόρο, πολιτικό (βουλευτή του Λαϊκού Κόμματος) και συγγραφέα φιλοσοφικών δοκιμίων. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και καθηγήτρια γαλλικών, ενώ υπήρξε συνεργάτιδα του λογοτεχνικού προγράμματος του ΕΙΡ από το 1945 έως το 1955. Ήταν μέλος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς (1961-1972) και της επιτροπής Κρατικών Βραβείων (1969-1975). Ασχολήθηκε επίσης με το φιλοσοφικό δοκίμιο και τις λογοτεχνικές μεταφράσεις. Για το έργο της έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις όπως τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών (1936), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1965), το Βραβείο Ουράνη κ.ά.
Η πρώτη της ποίηση, αν και ενορατική, ήταν συχνά συγκεκριμένη, πλούσια στην υφή της, αισθησιακή σε εικόνες της φύσης. Στη συνέχεια ήταν γι’ αυτήν μια πορεία προς την αυτοανακάλυψη, προς την ανεύρεση της ταυτότητάς της, σε μια προσπάθεια να πετύχει την ακεραιότητα. Στα τελευταία της ποιήματα η Μελισσάνθη μετρίασε το λυρικό της τόνο και έδωσε μια καθημερινότητα στις λέξεις, στις φράσεις και στις εικόνες. Θα έλεγε κανείς πως όσο περισσότερο την κυρίευε η αίσθηση της υπαρξιακής ανησυχίας τόσο οξύτερη γινόταν η αγάπη της για το λεπτομερειακό, το καθημερινό, το παράλογα πραγματικό.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει, με αφορμή την ημερομηνία θανάτου της, το βιογραφικό ντοκιμαντέρ:
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
ΜΕΛΙΣΣΑΝΘΗ
(video)
Η εκπομπή «Μονόγραμμα» είναι αφιερωμένη στη Μελισσάνθη και στο ποιητικό της έργο, αποτιμώντας την πνευματική της προσφορά. Μας διαβάζει τα ποίηματά της ξετυλίγοντας ταυτόχρονα τη ζωή της. Η Μελισσάνθη (Ήβη Κούγια- Σκανδαλάκη), γεννήθηκε στην Αθήνα. Ξετυλίγει αναμνήσεις από την παιδική της ηλικία που συνδέονται με τα σπίτια όπου έμενε στην πρωτεύουσα, όπως αυτό στη λαϊκή συνοικία του Νέου Κόσμου, δίπλα στο ρέμα του Ιλισσού. Αναφέρεται σε παιδικά βιώματα ζώντας κοντά στον πατέρα της και τον αδερφό της και στο πώς μυήθηκε στα ευαγγελικά κείμενα.
Μιλάει για τη φοίτησή της στη Γαλλική Ακαδημία, το 1930, οπότε ο καθηγητής της Οκτάβιος Μερλιέ, την ώθησε στον δρόμο της ποίησης. Εκείνη την περίοδο εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή «Φωνές Εντόμου» με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Μελισσάνθη ενώ με την έκδοση της συλλογής «Προφητείες» το 1931 αναγνωρίστηκε η αξία της ποίησής της από τον πνευματικό κόσμο της εποχής. Το 1932 παντρεύτηκε τον Ιωάννη Σκανδαλάκη, δικηγόρο, πολιτικό (βουλευτή του Λαϊκού Κόμματος) και συγγραφέα φιλοσοφικών δοκιμίων.
Γνώρισε τη μεγάλη παρέα της Δεξαμενής και συνδέθηκε με βαθιά φιλία με τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, τη Ζωή Καρέλλη, τον Σαραντάρη κ.ά. Μιλάει για τις λογοτεχνικές παρέες των ποιητών της γενιάς της και τους προβληματισμούς εκείνης της εποχής. Διαβάζει σχετικά από την αλληλογραφία της με τον Γιώργο Σαραντάρη και κάνει λόγο για τη συμβολή της γενιάς της στην ποίηση. Εκφράζει τις ανησυχίες της για τη σύγχρονη ποίηση που καλείται να ανταποκριθεί στα σύγχρονα αιτήματα των καιρών.
Στη συνέχεια, σχολιάζει το περιεχόμενο της ποίησής της. Όπως η ίδια αναφέρει «η ποιητική της πορεία ταυτίστηκε με την εσωτερική της πορεία της οποίας καταγράφει τις φάσεις». Στόχοι της ήταν η αναζήτηση του νοήματος της ζωής και η εσωτερική ολοκλήρωση. Το αίτημα της πνευματικής εγρήγορσης διαπερνούσε όλη τη διαδρομή της ποίησής της, αίτημα επιτακτικότερο στη σύγχρονη εποχή, που τη χαρακτηρίζει ως «εποχή ύβρεως». Άλλο στοιχείο της ποίησής της ήταν το αγωνιστικό πνεύμα ενάντια στις αρνητικές δυνάμεις του κόσμου και του ίδιου του ανθρώπου. Μιλάει, τέλος, για τα πνευματικά της ενδιαφέροντα που επηρέασαν τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο και την ακολούθησαν στην εξέλιξη της πορείας της.
Στη διάρκεια της εκπομπής η Μελισσάνθη διαβάζει τα ποιήματα «Καλοκαιρινές ώρες», «Πάσχα Κυρίου!», «Εκείνο το Καλοκαίρι» και απόσπασμα από την ποιητική συλλογή «Η εποχή του ύπνου και της αγρύπνιας».
Προβάλλονται πλάνα από την τιμητική εκδήλωση του Πολιτιστικού και Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Πειραιά για την ποιήτρια Μελισσάνθη, όπου της απονεμήθηκε το Μετάλλιο Δήμου Πειραιώς για τη συνολική της προσφορά στα ελληνικά γράμματα.
Περιλαμβάνεται αρχειακό υλικό όπως, δημοσιευμένα άρθρα της ποιήτριας, εξώφυλλα εκδόσεων των ποιητικών της συλλογών, καθώς και φωτογραφικό υλικό.
Παραγωγή: Γιώργος Σγουράκης
Σκηνοθεσία: Κώστας Στυλιάτης
Έτος παραγωγής: 1988
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος