Γιατί δεν μπορεί να γίνει ο σύντροφός μας ο ψυχολόγος μας

Όταν ερωτευόμαστε κάποιον, η σχέση μας γίνεται ένας ολόκληρος ιδιωτικός κόσμος. Μοιραζόμαστε μυστικά, ψυχικά τραύματα και εμπειρίες από την παιδική μας ηλικία, με σκοπό να γνωρίσει ο ένας τον άλλον, να γίνουμε αποδεκτοί και να μας στηρίξουν.

Με το πέρασμα του χρόνου, οι σύντροφοί μας γίνονται ένας ασφαλές καταφύγιο, κατανοούν τα προβλήματα, τις αγωνίες και τις ανασφάλειές μας. Όμως, μήπως υπάρχει ο κίνδυνος, χωρίς να το θέλουμε, να τους επιβαρύνουμε με την ευθύνη της θεραπείας μας;

Τελικά η συζήτηση στο κρεβάτι αργά το βράδυ τι σχέση μπορεί να έχει με τις συνεδρίες που κάνουμε με τον ψυχολόγο μας; Πώς μπορούμε δημιουργήσουμε υγιή όρια σε μια σχέση και πώς να εδραιώσουμε μια δυναμική με στόχο μια αμοιβαία και υγιή σχέση αγάπης.

Άρθρο της Τζούλι Νουγέν/ Απόδοση Έφη Ζέρβα

Γιατί μοιραζόμαστε σκέψεις και προβλήματα με τον σύντροφό μας;

Σύμφωνα με τη σύμβουλο ψυχικής υγείας Χούι Τιν Κοκ, «όταν ένας σύντροφος μοιράζεται κάτι, συνήθως αποζητά την κατανόηση ή τη σύνδεση. Όταν κάποιος αισθάνεται αρκετά ασφαλής σε μια σχέση, είναι ειλικρινής και μοιράζεται τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, αυτό αποτελεί μια μορφή οικειότητας».

Όταν δύο άνθρωποι δημιουργούν μια κοινή ζωή, τα θεμέλια της σχέσης συχνά χτίζονται πάνω στη συναισθηματική ευαλωτότητα και την απόλυτη ειλικρίνεια. Όσα περισσότερα ξέρουμε για τον σύντροφό μας, τόσο περισσότερα μαθαίνουμε για το πώς να τον αγαπήσουμε και να τον εκτιμήσουμε. Σύμφωνα με μελέτη του 2019 για το πώς συνδέονται οι νέοι ενήλικες, το να μοιράζονται τα συναισθήματα και τα προβλήματά τους είναι μια μορφή οικειότητας, που συχνά χρησιμοποιείται ως τρόπος για να ανακαλύψουν τον εαυτό τους σε σχέση με τους άλλους και να θέσουν τα θεμέλια για μια επιτυχημένη σύνδεση με διάρκεια.

Εκτός από το συναισθηματικό δέσιμο μεταξύ των συντρόφων, άλλες μελέτες αναφέρουν πως το να μοιραζόμαστε πράγματα με υγιή τρόπο μπορεί να οδηγήσει και σε μεγαλύτερη αίσθηση της εγγύτητας, δυναμώνοντας έτσι τη σχέση. Τα τείχη πέφτουν όταν κάποιος αποκτά πρόσβαση στα πιο βαθιά συναισθήματα και τις μύχιες σκέψεις μας. Με τον καιρό, η οικειότητα μπορεί να φτάσει σε επίπεδο όπου η διαχείριση ατομικών ή κοινών προβλημάτων γίνεται από κοινού.

Είναι καλό να έχουμε κάποιον στον οποίο μπορούμε να πούμε τα πάντα. Όμως υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ του να μοιραζόμαστε ψυχικά τραύματα της παιδικής μας ηλικίας για να επικοινωνήσουμε και του να επιβαρύνουμε τη δυναμική της σχέσης με υπερβολική φροντίδα ή πιθανή δυσφορία.

Γιατί δεν μπορεί να γίνει ο σύντροφός μας ο ψυχολόγος μας;

Ας εξετάσουμε για τι πράγμα είναι υπεύθυνος σε μια σχέση ένας σύντροφος. Τα χαρακτηριστικά μιας υγιούς σχέσης περιλαμβάνουν το ενδιαφέρον, την υποστήριξη, την αλληλοεκτίμηση, τη φροντίδα, την επικοινωνία, να ακούει ο ένας τον άλλον.

Όταν κάποιος είναι συναισθηματικά διαθέσιμος μπορεί να είναι ευαίσθητος στις ανάγκες του άλλου, να διαχειρίζεται τα «σκαμπανεβάσματα» και να υιοθετεί υγιείς μεθόδους επίλυσης διαφωνιών, ενδυναμώνοντας τους δεσμούς οικειότητας. Αυτού του είδους η αμφίδρομη κατάσταση δημιουργεί μια υγιή σχέση αγάπης με σαφή όρια.

Η υγιής στήριξη έχει πολλές μορφές

Όταν νοιαζόμαστε για τον σύντροφό μας, θέλουμε να τον βοηθήσουμε. Ωστόσο, αυτή η επιθυμία μπορεί να μετατρέψει τη σχέση αλληλεξάρτησης σε σχέση συνεξάρτησης, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα οφέλη για την εξέλιξη που κάποιος μπορεί να έχει με την ψυχοθεραπεία. Ως εκ τούτου, ίσως υπάρξουν κι επιπτώσεις.

Σύμφωνα με τη Σαντέλ Χέδερ-Γκρέι, σύμβουλο ψυχικής υγείας και συγγραφέα του Assertiveness Workbook, «οι σύντροφοί μας συχνά μας ξέρουν καλύτερα από άλλους. Γνωρίζουν τις οικογενειακές δυναμικές μας, παλιές μας εμπειρίες, τις ανησυχίες, τους στόχους και τα όνειρά μας. Στηριζόμαστε σε εκείνους. Ωστόσο, δεν γίνεται να είναι οι ψυχολόγοι μας».

«Το να προσπαθούμε να βάλουμε σε αυτόν τον ρόλο τον σύντροφό μας, μπορεί φέρει άσχημα αποτελέσματα και να έχει μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες στη σχέση μας. Αν νιώθουμε ένα βάρος και δεν είμαστε σίγουροι πώς να βοηθήσουμε, αν η πίεση να συνεισφέρουμε πυροδοτεί άλλα πράγματα ή αν νιώθουμε πως η σχέση δεν είναι ισορροπημένη και δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες μας, τότε ο σύντροφός μας ίσως χρειάζεται να απευθυνθεί σε ειδικό», λέει η ίδια.

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να μπορούμε να στηριχτούμε και σε άλλα άτομα πέρα από τους συντρόφους μας. Μελέτη σχετικά με τη συναισθηματική ανθεκτικότητα κατέδειξε πως η πρόσβαση σε μεγάλο και λειτουργικό κοινωνικό δίκτυο φίλων και συγγενών μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά, όπως να συμβάλει στη μείωση του στρες και τη βελτίωση συναισθηματικών διαταραχών.

Γιατί μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία

«Για να είστε αποτελεσματικοί όταν συμπαραστέκεστε σε κάποιον, πάντα να ρωτάτε τον σύντροφό σας τι χρειάζεται περισσότερο εκείνη τη στιγμή. Θέλει τη συμβουλή σας ή κάποιον να τον ακούσει χωρίς να τον κρίνει; Μερικές φορές θέλουμε απλώς μια ευκαιρία να μιλήσουμε και να παραπονεθούμε, χωρίς να ζητάμε λύσεις», λέει η Κοκ. «Εάν ο άλλος σύντροφος αρχίσει να δίνει συμβουλές χωρίς να του έχει ζητηθεί, εκείνος ίσως αναστατωθεί ή απογοητευτεί, καθώς αυτό που επιζητεί είναι περισσότερο η συναισθηματική στήριξη παρά η επίλυση κάποιου ζητήματος», προσθέτει η ίδια.

Όταν γίνεται υπέρβαση των ορίων, τότε είναι που κάνει την εμφάνισή του ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει πολύ την ποιότητα ζωής μας, προσφέροντας έναν προστατευμένο χώρο για να μιλήσουμε για τα προβλήματά μας και να μετασχηματίσουμε το νόημα των εμπειριών μας με στόχο πιο υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης.

Αυτό που κάνει την ψυχοθεραπεία τόσο αποτελεσματική είναι πως η θεραπευτική σχέση είναι επαγγελματική και επικεντρώνεται στη μία πλευρά, έτσι ώστε ο ασθενής να λαμβάνει την αντικειμενική φροντίδα που χρειάζεται. Ένας ψυχολόγος διαθέτει την εκπαίδευση, τη μόρφωση και την εμπειρία να συνδημιουργήσει ένα θεραπευτικό πλάνο με τους πελάτες του με στόχο την επιθυμητή βελτίωση, και να προσφέρει νέα οπτική, εργαλεία και πρακτικές για υγιή και βιώσιμη αλλαγή.

Ένας σύντροφος μπορεί να έχει τις καλύτερες προθέσεις, όμως μπορεί να φιλτράρει ό,τι ακούει με βάση τα συναισθήματά του ή απλώς να μην διαθέτει τη γνώση, τα εργαλεία, τις δεξιότητες ή την ικανότητα να βοηθήσει όσο χρειάζεται. Από την άλλη, ένας ψυχολόγος είναι απόλυτα επικεντρωμένος στην εξέλιξη και τη θεραπεία του ασθενή του.

Δεν γίνεται οι σύντροφοί μας να είναι τα πάντα

Όταν τον σύντροφό μας τον απασχολεί κάποιο επίμονο πρόβλημα, θέλουμε να προσφέρουμε λύσεις για να μην τον βλέπουμε να υποφέρει. Ωστόσο, έτσι ίσως ξεπεράσουμε τα όρια και εισέλθουμε σε πιο σκοτεινές περιοχές.

Μπορεί να έχουμε απόψεις και συναισθήματα που να επηρεάζουν τις συμβουλές μας ή να νιώθουμε άβολα να εκφράσουμε τι πραγματικά αισθανόμαστε, επειδή το νιώθουμε ως προδοσία. Ή ακόμα χειρότερα, μπορεί να νιώθουμε συναισθηματικά παραμελημένοι, καθώς τα προβλήματα του συντρόφου μας κυριαρχούν στη σχέση.

Παρόλο που η προσφορά βοήθειας αποτελεί μια πράξη αγάπης, όταν η στήριξη γίνεται υπερβολική, ίσως αποδυναμώνει τον σύντροφό μας από το να εξετάζει τις δικές του σκέψεις και συναισθήματα, να βρίσκει τις δικές του απαντήσεις και να εξελίσσεται, κάτι που είναι ο στόχος της ψυχοθεραπείας.

Πώς θα καταλάβετε ότι χρησιμοποιείτε τον σύντροφό σας ως ψυχολόγο

Η σχέση είναι συνεξαρτητική

Η συνεξάρτηση ορίζεται ως «μια σχέση όπου το ένα άτομο στηρίζεται στο άλλο ψυχικά, συναισθηματικά, σωματικά ή και πνευματικά». Όταν ο ένας αφιερώνει υπερβολικά πολύ χρόνο, ενέργεια και προσοχή στον άλλον, μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη ανισορροπία δυνάμεων.

Ίσως στηρίζεστε υπερβολικά στον σύντροφό σας ως προς τη διαχείριση των συναισθημάτων σας και ακούτε μόνο τη συμβουλή του, κάτι που μπορεί, χωρίς να το θέλετε, να επιβαρύνει τη σχέση σας. Ο σύντροφός σας ίσως αρχίσει να δυσκολεύεται να εκφράσει τις απόψεις του, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ανέκφραστα συναισθήματα και σύγχυση.

Η δυναμική μοιάζει μονόπλευρη

Οι υγιείς σχέσεις απαιτούν δούναι και λαβείν. Σε αυτή την περίπτωση, το ένα άτομο λαμβάνει περισσότερα από το άλλο. Εκείνο που δίνει μπορεί στην αρχή να είναι ενθουσιασμένο που προσφέρει τόσο μεγάλη στήριξη, όμως μπορεί εύκολα να ξεχάσει τις δικές του συναισθηματικές ανάγκες και προτεραιότητες.

Καθώς ο σύντροφος που έχει ανάγκη κλιμακώνει την εξάρτησή του, εκείνος που προσφέρει στήριξη ίσως αρχίσει να νιώθει περισσότερο ως φροντιστής αντί για ίσο μέλος μιας αμοιβαίας σχέσης. Με τον καιρό, η πίεση μπορεί να τον κάνει να νιώθει αόρατος.

Τα ζητήματα για τα οποία χρειάζεστε βοήθεια είναι βαθιά και συστημικά

Άλλο είναι να μοιράζεστε τα συναισθήματά σας με κάποιον και άλλο να του ζητάτε να αναλύσει την ιστορία της ζωής σας και να σας βοηθήσει να θεραπευτείτε. Το να μιλάτε στον σύντροφό σας για τον ενοχλητικό συνάδελφό σας ή για κάποιο πρόβλημα με έναν συγγενή σας είναι διαφορετικό από το να βάζετε τον σύντροφό σας να σας καθοδηγεί προκειμένου να θεραπευθείτε και να τον καθιστάτε υπεύθυνο για τη δική σας διαδικασία. Η ευθύνη είναι πάρα πολύ μεγάλη για τον σύντροφό σας, ανεξάρτητα από το πόσο υπέροχος είναι.

Η υπερβολική συναισθηματική φόρτιση οδηγεί στην αποφυγή

Όταν υποφέρετε, ο σύντροφος σας θα θέλει να κάνει τα πάντα για να αισθανθείτε καλύτερα. Όμως, εάν τον χρησιμοποιείτε ως ψυχολόγο, μπορεί να αρχίσει να επηρεάζει το πώς εκφράζετε την αγάπη σας ο ένας προς τον άλλον. Αυτός ο βαθμός φροντίδας μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη φόρτιση, με αποτέλεσμα ο ένας ή και οι δύο να αρχίσετε να απομακρύνεστε ή να αποφεύγετε ο ένας τον άλλον, εξαιτίας της έντασης των συναισθημάτων.

Οι κίνδυνοι όταν μοιραζόμαστε πάρα πολλά με τον σύντροφό μας

«Όταν αρχίζουμε να νιώθουμε δυσάρεστα συναισθήματα, όπως πικρία, απογοήτευση και ενόχληση, ενώ είμαστε ένα άτομο υποστηρικτικό, αποτελεί σημάδι πως η βοήθεια που προσφέρουμε έχει ξεπεράσει τα όρια», εξηγεί η Κοκ. «Εξασκηθείτε στο να ανταποκρίνεστε στον σύντροφό σας με μεγαλύτερη συμπόνοια παρά ενσυναίσθηση. Ενσυναίσθηση είναι όταν αισθανόμαστε τα συναισθήματα του συντρόφου μας και νιώθουμε τον ίδιο πόνο. Αντίθετα, η συμπόνοια μάς βοηθάει να κάνουμε ένα βήμα πίσω από τα συναισθήματα του συντρόφου μας και να σκεφτούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε», συμπληρώνει η ίδια.

Η Χέδερ-Γκρέι αναφέρει πως η διατήρηση ισχυρών ορίων σε μια σχέση είναι ουσιαστική. Όταν φορτώνουμε τα προβλήματά μας στον σύντροφό μας, του δίνουμε μεγαλύτερη πρόσβαση στον συναισθηματικό μας κόσμο, στις σκέψεις, στον χρόνο και στον χώρο μας, κάτι που μπορεί να έχει επιπτώσεις στην αυτονομία, την ατομικότητα και την αίσθηση ταυτότητάς μας.

Ο σύντροφος αναλαμβάνει υπερβολικές ευθύνες

Η Χέδερ-Γκρέι επισημαίνει πως το να στηριζόμαστε στον σύντροφό μας για την επεξεργασία των συναισθημάτων μας ασκεί τεράστια πίεση στον σύντροφό μας βρει λύσεις, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε απέχθεια. «Δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικό με το να πάτε σε ψυχολόγο και μπορεί να χειροτερέψει τα πράγματα. Ο σύντροφός μας δεν είναι εκπαιδευμένος στη συμβουλευτική για θέματα ψυχικής υγείας. Και ακόμα κι αν είναι, δεν μπορεί να είναι αμερόληπτος. Υπάρχει λόγος που ηθικά και νομικά οι ψυχολόγοι δεν μπορούν να έχουν ως ασθενείς τους μέλη της οικογένειάς τους και άτομα που γνωρίζουν».

Ο δρ Ντέιβιντ Χέλφαντ, ψυχολόγος, συστήνει να μοιραζόμαστε πράγματα με υγιή τρόπο, αλλά με όρια, έτσι ώστε ο σύντροφος που έχει ανάγκη να μην εξαρτάται συναισθηματικά από την ποιότητα της φροντίδας και ο σύντροφός που προσφέρει να προστατεύει την ψυχική του υγεία. «Το να εκτονωνόμαστε στον σύντροφό μας συχνά δεν ωφελεί, επειδή γεμίζει τη σχέση με αρνητικά συναισθήματα. Εάν πρόκειται να μιλήσουμε για βαθιές συναισθηματικές εμπειρίες με τον σύντροφό μας, τότε πρέπει να είναι μια διαδικασία εποικοδομητική. Σκεφτείτε γιατί κάτι είναι τόσο ενοχλητικό, τι μπορεί να γίνει για τη διαχείριση του στρεσογόνου παράγοντα ή βρείτε τι μπορείτε να κάνετε εναλλακτικά, από κοινού, ώστε να μειωθεί η ένταση», επισημαίνει ο Χέλφαντ.

Σύμφωνα με τον ίδιο, «εάν ένας σύντροφος μπορεί να ακούει, ενώ προσφέρει ενσυναίσθηση και καλοσύνη, πιθανότατα η σχέση να δυναμώσει. Δεν πειράζει να νιώθετε ενσυναίσθηση, εάν ο σύντροφος αντιμετωπίζει προβλήματα με κάποιον δύσκολο συνάδελφό του. Ωστόσο, εάν αυτή η εμπειρία ανακινεί ψυχικά τραύματα, τότε είναι ώρα για επαγγελματική βοήθεια».

Δημιουργήστε μια υγιή ισορροπία

Εάν σας είναι δύσκολο να καταλάβετε τι να συζητάτε και τι όχι με τον σύντροφό σας, η Χέδερ-Γκρέι συμβουλεύει να μάθετε να βάζετε όρια. Θα πρέπει να είστε σαφείς στο τι είναι ουσιαστικό να μοιραστείτε, να σκεφτείτε τα όρια, τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τις ιστορίες που αισθάνεστε άνετα να μοιραστείτε.

Για οτιδήποτε άλλο, η ίδια προτείνει να στηρίζετε τον σύντροφό σας, χωρίς να μπαίνετε στη διαδικασία να προσφέρετε λύσεις. Μια προσέγγιση είναι να ενδυναμώσετε τον άλλο να διαχειριστεί τα προβλήματά του και να του κάνετε ερωτήσεις που να τους ωθούν να αναλάβουν οι ίδιοι τις ευθύνες τους. Για παράδειγμα, μπορείτε να τον ακούσετε και να τον ρωτήσετε τι θέλει να κάνει σχετικά με το συγκεκριμένο ζήτημα ή με ποιον τρόπο μπορείτε να τον στηρίξετε όσο θα διερευνά τις επιλογές του.

Ορίστε τα όρια και μοιραστείτε με τον κατάλληλο τρόπο

«Εάν νιώθουμε ανίκανοι να βοηθήσουμε τον σύντροφό μας με τον τρόπο που εκείνος χρειάζεται, δεν σημαίνει ότι αποτύχαμε», λέει η Χέδερ-Γκρέι και συμπληρώνει: «Τα όρια επιτρέπουν την υγιή οικειότητα στις σχέσεις. Δεν χρειάζεται να μοιραζόμαστε κάθε μυστικό, επιθυμία ή εμπειρία μας».

Ο Χέλφαντ σημειώνει πως η χρήση μετα-επικοινωνίας προτού μπούμε σε ένα φορτισμένο θέμα βοηθάει στη διαχείριση των συναισθηματικών προσδοκιών. «Για παράδειγμα μπορούμε να πούμε: “Θα ήθελα να σου μιλήσω για τη μέρα μου στη δουλειά σήμερα. Σε προειδοποιώ πως ήταν απαίσια. Μπορώ να σου πω περισσότερα;”. Στη συνέχεια αφήνουμε τον σύντροφό μας να απαντήσει με ειλικρίνεια για το εάν είναι κατάλληλη στιγμή. Αλλιώς, θα βρούμε μια άλλη στιγμή, όταν θα είναι έτοιμος να είναι απολύτως παρών και να ακούσει».

Εάν η προσφορά βοήθειας σάς δίνει την αίσθηση της συνεξάρτησης, ο Χέλφαντ προτείνει να ψάξετε εκτός σχέσης για στήριξη: «Πείτε στον σύντροφό σας ότι τον αγαπάτε και ότι πιστεύετε πως ένας επαγγελματίας θα ήταν πιο κατάλληλος για να βοηθήσει. Θα νιώσει ακόμα περισσότερο ότι τον στηρίζετε, εάν προσφερθείτε να τον βοηθήσετε να βρει κάποιον ή μπορείτε ακόμα και να παραβρεθείτε στην πρώτη συνεδρία».

Ίσως να θέλουμε οι σύντροφοί μας να είναι τα πάντα για εμάς, όμως προορίζονται να είναι ένα υπέροχο κομμάτι του κόσμου μας – όχι όλος ο κόσμος μας. Για να διασφαλίσετε πως η σχέση σας παραμένει ένα υγιές κομμάτι της ζωής σας, η ενσωμάτωση ενός δυνατού υποστηρικτικού συστήματος κι ένας ψυχολόγος που εμπιστεύεστε είναι το μυστικό για μια στρατηγική καλής ψυχικής υγείας.