Τα αποτσίγαρα είναι τοξικά απόβλητα και όχι απλά σκουπίδια!

Εξίσου βλαβερή για την υγεία μας αλλά και για το περιβάλλον, εκτός από την κακή συνήθεια του καπνίσματος, είναι και η αλόγιστη απόρριψη των αποτσίγαρων, καθώς υπολογίζεται ότι από τα περίπου 6 τρισεκατομμύρια τσιγάρα που καταναλώνονται παγκοσμίως τα 4,5 τρισεκατομμύρια πετάγονται κάπου στο περιβάλλον. Αυτό το υλικό συνιστά το μεγαλύτερο ποσοστό τοξικών σκουπιδιών.

Ο Ευάγγελος Φιλόπουλος, χειρουργός, διευθυντής Κλινικής Μαστού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, σε εκτενές άρθρο του, αναλύει διεξοδικά τις συνέπειες από την απόρριψη των αποτσίγαρων, και επισημαίνει ότι δεν πρόκειται για απλά σκουπίδια αλλά για τοξικά απόβλητα.

Χαρακτηριστικό είναι πως περίπου 19% έως 38% των συνολικών απορριμμάτων που συλλέγονται παγκοσμίως κατά τη διάρκεια του καθαρισμού των ακτών κάθε χρόνο είναι αποτσίγαρα. Στοιχεία από την πόλη του Σαν Φρανσίσκο δείχνουν πως από τα απορρίμματα των δρόμων, το 24,6% αφορά απορρίμματα που σχετίζονται με το τσιγάρο, δηλαδή αποτσίγαρα, περιτυλίγματα και κουτιά τσιγάρων.

Παρόλο που είναι δύσκολο να υπολογιστεί ποιο είναι το ακριβές ποσοστό από τα τρισεκατομμύρια των τσιγάρων που καταναλώνονται παγκοσμίως κάθε χρόνο τα οποία πετάγονται απευθείας στο περιβάλλον ως απόβλητα, υπάρχουν αναφορές και ενδείξεις ότι η απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους συνέβαλε σε μια αύξηση της ποσότητας των απορριμμάτων τσιγάρου που πετιούνται σε εξωτερικούς χώρους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο μία αναφορά υπολογίζει ότι αυτή η αύξηση έφτασε το 43%.

Αυτό το είδος του μικρού (ελάχιστου) απορρίμματος είναι κυριολεκτικά ένα τεράστιο πρόβλημα τοξικής ρύπανσης του περιβάλλοντος. Χημικές ουσίες στα τσιγάρα, όπως το αρσενικό, η νικοτίνη, ο μόλυβδος και η φαινόλη αιθυλική μπορούν διαρρέουν στα νερά και στη θάλασσα και είναι εξαιρετικά τοξικά για τους υδρόβιους οργανισμούς και τα ψάρια.

Σε σχετική έρευνα βρέθηκε ότι σε υδάτινο περιβάλλον οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις των μετάλλων βρίσκονταν στη γενικευμένη διαρροή από το τμήμα της στήλης καπνού που δεν είχε καπνιστεί και ενδεχομένως να προκαλείται μεγαλύτερη ρύπανση από γόπες με λίγο ή καθόλου κατάλοιπο του καπνού. Αυτό το αποτέλεσμα θέτει υπό αμφισβήτηση μια πρακτική ορισμένων καπνιστών με περιβαλλοντική συνείδηση, οι οποίοι σκορπούν το τμήμα της μη καπνισθείσας στήλης καπνού στο περιβάλλον αλλά κρατούν το φίλτρο έως ότου το αποθέσουν σε κάποιον συλλεκτήρα αποτσίγαρων.

Ακόμα και η συσκευασία των τσιγάρων κρύβει κινδύνους!

Τα πλαστικά φίλτρα τσιγάρου είναι ουσιαστικά μη βιοδιασπώμενα και μπορεί να μολύνουν το περιβάλλον για διάστημα 10 ή περισσοτέρων ετών αφότου πετάχτηκαν.

Υπολογίζεται ότι 49,8 εκατομμύρια κιλά φίλτρα πετάγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο.

Στην Ελλάδα, η κατάσταση έχει ως εξής, με βάση στοιχεία του 2014:

• Καταναλώθηκαν 17,27 δισ. νόμιμα τσιγάρα & 4,4   δισ. παράνομα
• Σύνολο: 21,67 δισ. τσιγάρα ετησίως.
• Τα 20 δισ. τσιγάρα = 1 δισ. πακέτα

20 φίλτρα (ενός πακέτου) ζυγίζουν 3,5 gr. Δηλαδή στη χώρα μας κάθε χρόνο διατίθενται 3.500.000.000 γρ. ή 3.500.000 κιλά φίλτρα, κάτι που αντιστοιχεί σε 3.500 τόνους αποτσίγαρα κάθε χρόνο. Ένα μεγάλο ποσοστό των οποίων πετάγεται αδιάκριτα σε δημόσιους χώρους, όπως δρόμους, παραλίες, πλατείες, αλσύλλια, δάση κ.λπ.

Ευτυχώς, το κάπνισμα υποχωρεί σημαντικά στη χώρα μας

• Κατανάλωση καπνού στην Ελλάδα: 38% ( 2014 Eurostat), 27,8% ( 2015 ΕΛΣΤΑΤ)

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία από τα αποτσίγαρα;

Από σχετική έρευνα με θαλάσσιους οργανισμούς φάνηκε πως η μέση θανατηφόρα δόση γι’ αυτούς ήταν περίπου ένα αποτσίγαρο ανά λίτρο γλυκού ή θαλάσσιου νερού.

Περίπου 0,6%-3,0% των ξηρών φύλλων καπνού αποτελούνται από νικοτίνη. Αυτή είναι που προκαλεί τα τοξικά συμπτώματα σε μικρά παιδιά που κατανάλωσαν τσιγάρα ή αποτσίγαρα. Παρόλο που ένα τυπικό τσιγάρο περιέχει από 9 mg – 30 mg νικοτίνης, ο εισπνεόμενος καπνός οδηγεί στο να απορροφούν οι πνεύμονες του καπνιστή μόνο 0.5 -2 mg ανά τσιγάρο. Η υπολογιζόμενη τοξική δόση νικοτίνης σε μη εξαρτημένους ενήλικες είναι 4-8 mg και η θανατηφόρα δόση μετά από κατάποση μεταξύ παιδιών έχει αναφερθεί πως είναι μεταξύ 40 mg και 60 mg. Η νικοτίνη απορροφάται γρήγορα από το επιθήλιο του στοματικού και εντερικού βλεννογόνου, ενώ η αλκαλοποίηση αυξάνει την απορρόφηση. Τα σχετιζόμενα με τη νικοτίνη συμπτώματα αναπτύσσονται ραγδαίως.

Ευτυχώς που τα αποτσίγαρα έχουν πικρή γεύση και αυτό μπορεί να μειώσει την πρόσληψη μιας αυξημένης ποσότητας νικοτίνης. Παρ’ όλα αυτά επειδή τα παιδιά εξερευνούν το περιβάλλον τους με στοματική επαφή ή με τη μίμηση των ενηλίκων ο κίνδυνος δηλητηρίασής τους, όπως δείχνουν και οι σχετικές μελέτες, είναι υπαρκτός. Στα μικρά παιδιά, 1 mg με 2 mg μπορεί να είναι τοξικά, προκαλώντας ναυτία και εμετό σε χαμηλές δόσεις και πιο εκτεταμένα νευρολογικά συμπτώματα σε υψηλότερες δόσεις…

Στους ίδιους κινδύνους είναι εκτεθειμένα και τα κατοικίδια ζώα, στα οποία η μέση θανατηφόρα δόση έχει αναφερθεί πως είναι 9.2 mg/kg. Παρ’ όλα αυτά και δόσεις μικρότερες από 1 mg/kg έχει αναφερθεί να προκαλούν συμπτώματα. Μικρόσωμα σκυλιά εμφανίζουν συμπτώματα και μετά την κατάποση ενός μόνο τσιγάρου

Αλλά όπως οι βλαβερές επιπτώσεις της  κατανάλωσης καπνού στην υγεία δεν φαίνονται άμεσα (δεν είναι οξείες), αλλά απαιτούνται χρόνια έκθεσης στο κάπνισμα, έτσι και στην περίπτωση της αλόγιστης απόρριψης των αποτσίγαρων οι επιδράσεις στην υγεία έρχονται με έμμεσο τρόπο, μέσω της αρνητικής επίδρασής τους στο περιβάλλον.

Η διάχυση των βαρέων μετάλλων, φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων, της νικοτίνης στο περιβάλλον και η μέσω αυτών μόλυνση των υδάτινων πόρων (γιατί εκεί καταλήγουν) προκαλεί δηλητηρίαση της θαλάσσιας ζωής (και όχι μόνο) που μέσω της τροφικής αλυσίδας επιστρέφει στον άνθρωπο ως νοσογόνος παράγοντας.

Οι δασικές πυρκαγιές, πέρα από την αισθητική απώλεια ή “το λιγότερο οξυγόνο” οδηγούν στην έκλυση στην ατμόσφαιρα σωματιδίων και τοξικών ουσιών που δηλητηριάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό (ιδίως σε συνδυασμό με τον επιβαρημένο αέρα των γειτονικών πόλεων). Γνωρίζουμε ότι από τις 10.200 πυρκαγιές αγροτοδασικών εκτάσεων κάθε έτος, ένα ποσοστό  οφείλεται σε ανθρώπινη αμέλεια, με πρώτη σε συχνότητα αιτία σ’ αυτή την κατηγορία την απόρριψη αναμμένου αποτσίγαρου (ακολουθούν καύση καλαμιών – χόρτων, βλάβες καλωδίων ΔΕΗ, σπινθήρες από εργασίες στην ύπαιθρο κ.ά.). Αλλά και στις περίπου 20.000 αστικές πυρκαγιές κατ’ έτος εμπλέκονται ως αιτία τα αποτσίγαρα.

Αιτίες αστικών πυρκαγιών

14.831 άγνωστες

1.431 υπολείμματα καπνίσματος

1.083 «γυμνές» φλόγες

522 βραχυκύκλωμα

510 πυρακτωμένες επιφάνειες

461 αυτανάφλεξη αιθάλης

347 αμέλεια

250 καύση απορριμμάτων

56 έκρηξη (ανάφλεξη αερίων, ατμών, υγρών καυσίμων)

Συνολικά, την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα κατά μέσο όρο είχαμε 56 θανάτους από πυρκαγιές και 150 εγκαυματίες. Οι υλικές ζημίες κατ’ έτος έφταναν κοντά στα 118.000.000€.

Μία άλλη πλευρά της ελεύθερης απόρριψης των αποτσίγαρων είναι ότι βοηθά στη διατήρηση της καπνιστικής συνήθειας και επομένως συμβάλλει στην έμμεση βλάβη της υγείας των καπνιστών.

Συνοπτικά, παρεμβάσεις που μπορεί να αποδώσουν είναι:

Η ενημέρωση των καπνιστών για το τι επίδραση έχει ένα μικρό αποτσίγαρο που απλά πετιέται στο δρόμο ή αφήνεται στην παραλία. Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει μεγάλη άγνοια για το μέγεθος του προβλήματος. Όταν συνειδητοποιηθεί το πρόβλημα, συχνά αλλάζει και η στάση των καπνιστών. Οι καπνιστές δεν είναι τίποτα ηθικά διεστραμμένοι άνθρωποι. Η εξάρτησή τους από τη νικοτίνη δεν αναιρεί την κοινωνική υπευθυνότητά τους. Παρ’ όλα αυτά, οι μελέτες έχουν δείξει ότι η πιο δύσκολα προσεγγίσιμη ομάδα για να αλλάξει τη συμπεριφορά της είναι αυτή των νεαρών καπνιστών (κάτω των 30 ετών).

Επίσης ως μέτρα μπορεί να επιλεγούν: η ύπαρξη ενός συστήματος εγγύησης – επιστροφής χρημάτων για χρησιμοποιημένες γόπες, η συμμετοχή των καπνοβιομηχανιών στα έξοδα για καθαρισμό και αναγραφή προειδοποιήσεων στα πακέτα σχετικά με τις επιδράσεις των απορριμμάτων του τσιγάρου. Τοποθέτηση υπαίθριων συλλεκτήρων αποτσίγαρων.

Η πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος στις παραλίες. Ύπαρξη ειδικών χώρων καπνίσματος, εξοπλισμένων με ειδικούς συλλεκτήρες (μπορεί να είναι στο πάνω μέρος της παραλίας). Απαγόρευση και της χρήσης πλαστικών και γυάλινων φιαλών.

Μία στρατηγική επέκτασης της απαγόρευσης του καπνίσματος σε συγκεκριμένους δημόσιους ανοικτούς χώρους, εφόσον η εκστρατεία συναίνεσης για κάτι τέτοιο αποτύχει.

Τέλος, σε ορισμένες χώρες δραστηριοποιούνται εταιρείες ανακύκλωσης. Αυτό το θέμα έχει μεγάλο ενδιαφέρον και θα μπορούσαν οι επιστήμονες και επιχειρηματίες μας να προωθήσουν μία δική τους τεχνική σ΄ αυτόν τον τομέα.

Για να ξέρουμε τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, να αναφερθεί πως στο Παρίσι η σύλληψη καπνιστή να πετάει το αποτσίγαρο στο πεζοδρόμιο ή τον δρόμο τιμωρείται με 68€. Στο Σαν Φραντσίσκο κάθε πακέτο τσιγάρων επιβαρύνεται με 0.2$ για τα έξοδα που θα κάνουν οι δημοτικές αρχές για τον καθαρισμό.

Ευάγγελος Φιλόπουλος

Πηγή: Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία