“Λυκούργος, ο βασιλιάς του Παγγαίου…” -Ένα βιβλίο του Ζήση Βαπορίδη

Ένα αλλιώτικο παραμύθι, σε δεκαπεντασύλλαβο. Ένα βιβλίο γεμάτο μύθους, θρύλους, αρχαίες παραδόσεις, σύμβολα και συμβολισμούς. Το βιβλίο του Ζήση Βαπορίδη, «Λυκούργος, ο βασιλιάς του Παγγαίου και άλλοι μύθοι της περιοχής», που κυκλοφορεί από την «Κάπα Εκδοτική» παρουσιάστηκε το Σάββατο 14 Μαΐου 2016 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας «Βασίλης Βασιλικός».

Της Τζένης Χαραλαμπίδου

Μάζεψε μύθους της πολύπαθης χώρας του σαν παθιασμένος συλλέκτης. Ψάχνοντας αυτούς, γοητεύτηκε από έναν βασιλιά που στο αποκορύφωμα της δύναμής του, αγνοώντας τους κανόνες της ηθικής, αψήφησε τους νόμους των θεών και γι’ αυτό τιμωρήθηκε σκληρά.

Ο Καβαλιώτης φαρμακοποιός και συγγραφέας Ζήσης Βαπορίδης ανέσυρε και κατέγραψε ονόματα, θεσμούς και παμπάλαια έθιμα που αναφέρονται στην Ελληνική Γραμματεία, και με αυτά δημιούργησε το βιβλίο «Λυκούργος, ο βασιλιάς του Παγγαίου και άλλοι μύθοι της περιοχής» σε 1000+ στίχους, με λέξεις μόνο ελληνικές.

Μία περιήγηση σε ένα παραμύθι που καταδεικνύει ότι η ανθρώπινη αλαζονεία δεν πρέπει να φτάνει μέχρι το σημείο να ανταγωνίζεται τον Θεό (κάτι που είχε διατυπώσει εξάλλου και ο Όμηρος).

Το «παρών» στην παρουσίαση έδωσαν μεταξύ άλλων οι βουλευτές Καβάλας κ.κ. Δημήτρης Εμμανουηλίδης, Κώστας Μορφίδης και Γιώργος Παπαφιλίππου, η δήμαρχος Καβάλας Δήμητρα Τσανάκα, ο τ. δήμαρχος Καβάλας Κωστής Σιμιτσής, οι Αντιδήμαρχοι Καβάλας Ηλίας Καλανταρίδης και Κορίνα Χιώτη-Πρασά, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Παγγαίου Κώστας Γάκης, η πρόεδρος της ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ Αναστασία Ιωσηφίδου και οι Καβαλιώτες συγγραφείς Διαμαντής Αξιώτης, Δημήτρης Αποστολίδης, Νίκος Καραγιαννακίδης και Θόδωρος Θεοδωρίδης. Τον πρ. υπουργό Γιώργο Καλαντζή εκπροσώπησε η σύζυγός του Ντόρα.

Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν η Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας, η Θρακική Εστία Καβάλας και η “Κάπα Εκδοτική“. Το βιβλίο παρουσίασαν ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και του Φεστιβάλ Φιλίππων Θοδωρής Γκόνης και ο δικηγόρος και συγγραφέας Κοσμάς Χαρπαντίδης. Αποσπάσματα από το βιβλίο ανέγνωσε ο ηθοποιός Δημήτρης Κοντός, ενώ σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Παγγαίου, Φίλιππος Αναστασιάδης, και ο πρόεδρος της Θρακικής Εστίας Νομού Καβάλας, Νίκος Τσουμπάκης.

Ο δήμαρχος Παγγαίου, Φίλιππος Αναστασιάδης τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι ο συγγραφέας, μέσα από το βιβλίο του, «κατάφερε να ταξιδέψει τον κάθε αναγνώστη μέσα από τα μονοπάτια του χρυσοφόρου Παγγαίου», ενώ προέτρεψε τους παρευρισκόμενους να τιμούν τον δήμο Παγγαίου, «ο οποίος συνδυάζει την παραθαλάσσια τουριστική ανάπτυξη με την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού τουρισμού που προσφέρει το βουνό του Παγγαίου».

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Θρακικής Εστίας Νομού Καβάλας Νίκος Τσουμπάκης, αναφέρθηκε στην συμβολή της Θράκης, «της χώρας γεμάτης φως και μυστήριο», στο πολιτιστικό «γίγνεσθαι» του ελληνικού χώρου, «με την μουσική, την φιλοσοφία, τις Τέχνες, τους θρύλους και τις παραδόσεις».

«Ένα μύθος ρομαντικός και ρωμαλέος, που δίνει το έναυσμα στον συγγραφέα Ζήση Βαπορίδη να αναπτύξει ένα μεγάλο συνθετικό ποίημα που απλώνεται σε 1.142 στροφές», ανέφερε χαρακτηριστικά ο δικηγόρος και συγγραφέας Κοσμάς Χαρπαντίδης. «Είναι μια μεγάλη έκπληξη για εμένα που ένας άνθρωπος ασχολήθηκε με τον μύθο του Λυκούργου, φτάνοντας, χρησιμοποιώντας τον δεκαπεντασύλλαβου, μέχρι τον Σικελιανό και τον Καζαντζάκη, μια διπλή πρόκληση, μιλώντας για το σήμερα με έναν επικό τρόπο, ήτοι τον δεκαπεντασύλλαβο».

Ως ένα κείμενο που προϋποθέτει την σύνδεσή του με τον σχολιασμό χαρακτήρισε, μεταξύ άλλων, το βιβλίο ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και του Φεστιβάλ Φιλίππων, Θοδωρής Γκόνης. «Οι μύθοι, τα παραμύθια, υπήρχαν ανέκαθεν κι

ερήμην. Συνεχίζουν να υπάρχουν επειδή κάποιοι, αποφασίζουν να τα ξαναπούν, να τα ανασύρουν, να τα ξαναγράψουν», ανέφερε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Φιλίππων και του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, προσθέτοντας ότι το πόνημα διέπει η αίσθηση της «απενοχοποιημένης διάθεσης σύνθεσης τόσων διαφορετικών κόσμων, λέξεις και διατυπώσεις αρχαίες και μάλιστα δυσεύρετες, όπου συνδυάζονται με στιγμές που ξεκινούν από το δημοτικό τραγούδι και φτάνουν ως τη νεώτερη ελληνική ποίηση, πάντα με άξονα τον δεκαπεντασύλλαβο».

«Προτίμα το σπιτάκι σου και μη ζητάς παλάτι…»

Ο συγγραφέας Ζήσης Βαπορίδης, στην ομιλία του, επέλεξε να μην αναφερθεί άμεσα στα ερείσματα της συγγραφής του βιβλίου, αλλά να πάει ακόμα πιο πίσω, στην γιαγιά του από την Θράκη, «η οποία έκλεινε μέσα της όλη την Θράκη, με τους μύθους, τους θρύλους και τα μαγικά της, ενώ στα παραμύθια της, που τα ταίριαζε σε δεκαπεντασύλλαβο, έλεγε πως οι Θεοί, με την βοήθεια των πουλιών και των πνευμάτων, συμβούλευαν τους ανθρώπους να κρατούν τα μάτια χαμηλά, αλλά αυτοί έκαναν τα δικά τους και στο τέλος δυστυχούσαν», ανέφερε ο ίδιος. “Ήξερε να διαβάζει το πέταγμα και το κρώξιμο των πουλιών, το σχήμα των νεφών και τα δάκρυα των κεριών. Για ξόρκια έλεγε κατάλληλες ευχές της Εκκλησιάς και μας σταύρωνε με το λάδι της καντήλας. Πολλά από αυτά έγιναν αφορμή να τα κάνω ζωγραφιές με στίχους. Κάποτε μου είπε: “Στη μέση της παλάμης σου ανθίζει μονοπάτι. Προτίμα το σπιτάκι σου και μη ζητάς παλάτι”. Αργότερα κατάλαβα τι σημαίνει και γέμισα από αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση, αλλά έπρεπε να μένω ταπεινός, με ανάλογα ταπεινά όνειρα, παρόλο που καμιά φορά περιαυτολογώ”, δήλωσε συγκινημένος, προστρέχοντας μέχρι την εισβολή των Βουλγάρων και την βιβλιοθήκη του παππού του. “Με αυτά τα ελληνικά μεγάλωσα και στο ποίημά μου προσπάθησα να μην χρησιμοποιήσω ούτε μια ξένη λέξη”, δήλωσε ο ίδιος, επικαλούμενος αντί επιλόγου τους φτερωτούς γιους του Βορέα-προσωποποίηση του όρους Βόρα της Μακεδονίας, Ζήτη και Κάλαϊ, έναν μύθο που του έλεγε η γιαγιά του. «Γι’ αυτό και στο mail μου γράφω “Ζήτης Β.”, αντί “Ζήσης Β.”, μια οφειλή που είχα στην γιαγιά μου», σημείωσε ο ίδιος, αντί επιλόγου.

«Λυκούργος, ο βασιλιάς του Παγγαίου και άλλοι μύθοι της περιοχής»

«…Αν βρεθούν συμβολικά μηνύματα, θα είναι όλα όσα ήθελα να φανερώσω ή να κρύψω.

Ο Λυκούργος δεν πολεμά τον Διόνυσο, αλλά υπερασπίζεται το κατεστημένο. Στην έπαρση που του δίνει ο πλούτος και η σωματική του ρώμη και στης τρέλας του το παραλήρημα, τον ακούω να επικαλείται τα ήθη της εποχής του, αναζητώντας ελαφρυντικά· να μνημονεύει ανάλογα έργα, άλλων μυθικών προσώπων. Γνωρίζοντας τη θέση του -πως έχει υπερβεί τα όρια- διαπιστώνει και βεβαιώνει πως και σε άλλη ζωή θα παραμείνει ίδιος. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι το καλό όνομα, η υστεροφημία, αδυνατώντας να κατανοήσει την αναγκαιότητα των αρχών και την απόκτηση ηθικής συνείδησης που δίνει νόημα στην ύπαρξη του ανθρώπου. Νομίζει, πως για όλα την ευθύνη την έχουν Αυτοί που τον οδηγούν, που δίνουν και παίρνουν. Πιστεύει πως εφόσον όλα είναι προσχεδιασμένα, οι προθέσεις χάνουν το νόημά τους και οι δράστες δεν ευθύνονται. Μέσα στον πόνο και στην τρέλα του κάποιες στιγμές ταυτίζεται με τον Θεό.

Στον σύγχρονο σκεπτικισμό πιστεύω, πως οι μεταμορφωτικές δυνάμεις των παραμυθιών είναι το μόνο μέσον που συνεπικουρεί στη μάχη των ρομαντικών ενάντια στις σκοτεινές δυνάμεις της καθημερινότητας.

Το ταξίδι της σύνθεσης το άρχισα πριν από το 1990 και έκτοτε, με τον γιο μου Βασίλη μαζεύουμε και προσθέτουμε στοιχεία, διορθώνουμε και βελτιώνουμε, αναλύουμε και επεξηγούμε παρασυρμένοι σε ατέρμονες συζητήσεις του “φευγάτου” με τον “πραγματιστή”.

Οι ατέλειες της τέχνης μου θα κρυφτούν στη μελωδία ενός παλαιού ρυθμού που αχνακούεται, βγαλμένη από τις λέξεις που την κυοφορούσαν. Έτσι ακριβώς όπως βλέπει κανείς τις εικόνες της μαγείας, ακούγοντας τη μουσική που αγαπά.
Επειδή η ζωή είναι μικρή, το απόλυτο αδιανόητο, το τέλειο απραγματοποίητο και η υπέρβαση δύσκολη, δεν θα πει πως είναι μάταιο να ζητάμε το καλύτερο, το ωραιότερο, το ευγενέστερο, έστω και στα όνειρά μας.

Ώρα για το παραμύθι μας, γνωρίζοντας πως όλα έχουν ειπωθεί απ’ άλλους, άλλοτε, καλύτερα».

(Από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Ευχαριστούμε πολύ για τις πληροφορίες τους Γιάννη Τσίγκα, Θανάση Σοφιανό και Νατάσα Θεοδοσίου