Κοσμοσυρροή αναμένεται φέτος το Πάσχα στην Πάτμο

ΜΕΓΑΛΗ κοσμοσυρροή αναμένεται και φέτος στο Ιερό νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο.

«Μετά από τρία χρόνια περιορισμών λόγω του COVID το νησί είναι έτοιμο να υποδεχτεί τους επισκέπτες του  και να ζήσει από κοντά τις μοναδικές στιγμές της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα» δηλώνει στην ΕΡΤ Ν. Αιγαίου ο Αντιδήμαρχος Τουρισμού Αθλητισμού και Παιδείας του Δήμου Πάτμου, κ. Νίκος Κουτούζος. Προσθέτει δε πως «όσα καταλύματα δήλωσαν ότι θα ανοίξουν λόγω των εορτών του Πάσχα έχουν ήδη πληρότητα 100%».

Οι προσκυνητές που καταφθάνουν από όλο τον κόσμο στο νησί της Πάτμου, έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τελετές και δρώμενα που ανάγονται στα χρόνια του Βυζαντίου και επιβιώνουν αναλλοίωτα στον κύκλο  του Ορθόδοξου εκκλησιαστικού χρόνου.

Τον 11ο αιώνα ο ταπεινός Μικρασιάτης Μοναχός Χριστόδουλος ο Λατρηνός επέλεξε την «έρημον όλην Πάτμο» για να ανυψώσει «θυμίαμα εύοσμο» και με χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄του Κομνηνού την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και Ευαγγελιστή.

Αδιαλείπτως από εκείνα τα χρόνια τηρείται από τους μοναχούς το τυπικό της Λαύρας του Οσίου Σάββα που με την πάροδο των αιώνων διαμορφώθηκε ως «Πατμιακό Τυπικό» που αποτελεί ένα διαρκές κληροδότημα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα τυπικά που τηρούν τα Γυναικεία Μοναστήρια της Ζωοδόχου Πηγής (1607) και Ευαγγελισμού Μητρός Ηγαπημένου (1937) ιδρυμένα από φωτισμένους κληρικούς, με μεγάλη προσφορά στους Αγώνες της Πατρίδας μας. Στιγμές κατανυκτικές για όσους βρίσκονται στο δρόμο για την αναζήτηση μιας αποκρυσταλλωμένης εικόνας του μεγαλείου τούτων των Ωρών.

«Καλή Βαγιανή» λένε στην Πάτμο από την τελευταία Κυριακή των Νηστειών. Από την Βαγιοφορεμένη Κυριακή ανοίγουν οι σελίδες του συγκινησιακού κλίματος. Βήμα – βήμα το Πάθος του Κυρίου προς την Ανάσταση με το λαό να αποζητά βοήθεια απ΄οτιδήποτε συμβαίνει τώρα, το διαχρονικό χρόνο της Εκκλησίας μας. Τη Μεγάλη Τετάρτη τελείται το  Μυστήριο του Αγίου Ευχελαίου από 7 ιερείς. Υπάρχει το σιτάρι με τα αντίστοιχα 7 κεριά, που θα σκορπιστεί με σεβασμό στο σπίτι προς αποτροπή εισόδου των ενοχλητικών ερπετών. Οι γεωργοί θα το αναμίξουν με το σιτάρι της σποράς για να ευλογηθεί.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ – ΝΙΠΤΗΡΑΣ

Κανονικά και με την όλη της μεγαλοπρέπεια θα τελεστεί και ο Ιερός Νιπτήρας στην πλατεία του Φιλικού Εμμανουήλ Ξάνθου. Η Τελετή αυτή, λόγω  των μέτρων που ελήφθησαν  για την προστασία από τον COVID-19, για τρία χρόνια  έγινε από την  Αδελφότητα της Ι. Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εντός των τειχών, χωρίς τη συμμετοχή κόσμου.

Εδώ και  400 χρόνια  λίγο πριν το μεσημέρι της Μ. Πέμπτης στο καθολικό της Μονής, δώδεκα ιερείς και μοναχοί ντυμένοι μ’ ομοιόμορφα πορφυρόχρυσα βυζαντινά άμφια ,και ψάλλοντας τον Πεντηκοστό ψαλμό σε ήχο βαρύ,  πορεύονται για να αναπαραστήσουν τις συγκλονιστικές στιγμές που προηγήθηκαν της σύλληψης του Κυρίου  , τον Μυστικό Δείπνο και την προσευχή στον κήπο της Γεθσημανής.
«Η τελετή του Ιερού Νιπτήρα «ανήκει στην κατηγορία των αυθεντικών βυζαντινών αναπαραστάσεων των Παθών που γνώρισαν και στη Δύση διάδοση, εκεί με τη χαρακτηριστική ονομασία των «μυστηρίων», μας πληροφορεί ο συγγραφέας Ι.Μ.Χατζηφώτης. Αυτές οι αναπαραστάσεις, ξεκίνησαν, κατά τον Καθηγητή Φαίδωνα Κουκουλέ , «από τις αρχές του Δ΄μ.Χ αιώνα ως «αντίποδας» του θεάτρου που υμνούσε το δωδεκάθεο και ήταν προσφιλές θέαμα για το λαό της εποχής».
Περιλαμβάνεται στο Τυπικό του Αγίου Σάββα και προφανώς τελείται από τον 11ο αιώνα, με την ίδρυση της Μονής στο χώρο της «λιτής». Η αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου, περΊ τον 16ο αιώνα μεταφέρθηκε στον εκτός της Μονής χώρο και γίνεται ως τις μέρες μας σε μια απ’ τις μεγάλες πλατείες της Χώρας. Λόγω αυτής της τελετής στην Πάτμο αυτή την ημέρα οι κάτοικοι καταλύουν λάδερα «γιαπράκια» (ντολμαδάκια) με φρέσκα αμπελόφυλλα και βραστά χλωροκούκια.

Κατόπιν από τις ολάνθιστες αυλές τους οι Πάτμιες θα διαλέξουν τα πιο ευωδιαστά πολύχρωμα λουλούδια τους και θα τα στείλουν στην ενορία τους. Εκεί, από το απομεσήμερο βρίσκονται κοπέλες και στολίζουν τον Επιτάφιο, επιστρατεύοντας την δεξιοσύνη τους. Στους δρόμους μοσχομυρίζουν τα  κουλούρια. Σε όχι πολύ μακρινά χρόνια τον τόνο τους στη διαδικασία έδιναν και τα κλαδιά που μοσκοβόλαγαν καθώς καίγονταν στους σπιτικούς φούρνους που είχε κάθε αυλή. Τα κουλούρια στην Πάτμο έχουν  σε σχήμα φιδωτό, της φόρμας ή του μύλου και πολλά μ’ ένα κόκκινο ή πράσινο αυγό στη μέση. Είναι «περασμένα» και με ένα μίγμα αυγού για να γυαλίσουν στο ψήσιμο και να γίνουν ακόμη πιο νόστιμα.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ – ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ

Ο Μεσσίας του Ισραήλ είναι στο Σταυρό. Όλες οι χριστιανικές καρδιές τρέχουν στις εκκλησιές και γονατίζουν.
Στον πρωινό «εσπερινό της Αποκαθήλωσης», ακούγονται κείμενα που αναφέρονται στο Πάθος και την παράδοση του Σώματος του Χριστού στον Ιωσήφ και το Νικόδημο. Ο «τάφος ο καινός» που θα φιλοξενήσει το «Άχραντο Σώμα» είναι καταστόλιστος με λουλούδια που προσφέρει η γη του μικρού νησιού στις κοπέλες, συμμετέχοντας λες στο τάμα του, σαν ξεχύθηκαν χτες για το μάζεμα. Και τι δεν τους χάρισε!. Βιολέτες μονές, κουνούκλες διπλές, κρίνα, αγγελικές, τριαντάφυλλα, γαρύφαλλα… Οι γιρλάντες φτιάχτηκαν από λεμονανθούς. Ο ξύλινος Επιτάφιος, έχει επικρατήσει νάναι ντυμένος με βελούδινη γκρενά η μαύρη στολή, με σταυρούς και αγγελούδια στο πλάϊ, χρυσοκέντητα όλα. Σε παράλληλη τοποθέτηση, στο κουβούκλιο, βρίσκονται δύο πολύχρωμα φανάρια και στο κέντρο ο σταυρός. Θα τον περιστοιχίσουν όσοι τόχουν «τάξιμο» να τον σηκώσουν το βράδυ στην περιφορά.
Κατά την απόλυση, οι νοικοκυρές θα ετοιμάσουν το νερόβραστο κριθαράκι ή ρύζι, ραντισμένα με ξύδι μαρουλόφυλλα και το ταχίνι. «Τσουκάλι», δεν στήνεται σήμερα.
Όσοι βρεθούν στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου θα αφεθούν στις μελωδίες πολλών αρχαίων μελών όπως το «Φως Ιλαρόν» που ψάλλεται μονάχα τις μεγάλες γιορτές .

Μετά εγκώμια , φανάρια, εξαπτέρυγα , σταυροί, βρίσκονται στους αυλόγυρους όλων των ενοριών. Όσοι το ΄χουν «τάξιμο» να σηκώσουν τον Επιτάφιο παίρνουν τις θέσεις τους, στα άκρα. Η πομπή θα περάσει τα στενά, φιδωτά δρομάκια, κτίσματα των εποχών που προστάτευαν τους κατοίκους από τους πειρατές, ψάλλοντας «ύμνους εξοδίους». Παντού, τους ραίνουν με τα «κανιά», τα μυροδοχεία ,που σκορπούν το μοναδικό ντόπιο ροδόσταμο. Όταν η Χώρα αριθμούσε πάνω από 5.000 κατοίκους στις πλατείες αντάμωναν 7 επιτάφιοι, από τις αντίστοιχες μεγάλες ενορίες.

Στο λιμάνι της Σκάλας οι ενορίτες του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου οι επιτάφιοι περιφέρονται με τη συνοδεία φωτοβολίδων και σειρήνων από τα ελλιμενισμένα πλοία. Ρίγη συγκίνησης προκαλεί στις πλατείες η εκπληκτική Πατμιακή απόδοση του τροπαρίου: Τον ήλιον κρύψαντα τας ιδίας ακτίνας και το καταπέτασμα του ναού διαρραγέν τω του Σωτήρος θανάτω, ο Ιωσήφ θεασάμενος προσήλθε των Πιλάτω και καθικετεύει λέγων: «Δος μοι τούτον τον ξένον, Τον εκ βρέφους ως ξένον ξενωθέντα…». Κανείς δεν θέλει να χάσει την μαγεία και τα νοήματά του!
Στην Πάτμο πιστεύουν πως τα λουλούδια και τα κεριά της εικόνας του Εσταυρωμένου και του Επιταφίου, έχουν μεγάλη φυλακτική δύναμη. Τα ανάβουν οι ναυτικοί ή όσοι ταξιδεύουν αν συναντήσουν φουρτούνα στην θαλασσινή πορεία τους.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ- ΠΙΤΕΣ

Οι ετοιμασίες για το Πασχαλινό τραπέζι βρίσκουν τους κατοίκους σε κινητικότητα. Στα μοναστήρια και στις εκκλησίες το «Ανάστα ο Θεός» η το «πρώτο Ανάστα», που εδώ – προσέξτε όσοι δεν το γνωρίζετε – δεν συνοδεύεται με το χτύπημα των στασιδιών όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα , προετοιμάζει τους πιστούς για το γεγονός της λαμπρόφορης Ανάστασης. Στις ενορίες μετά το «Χριστός Ανέστη» τα αυτοσχέδια μέχρι πριν λίγα χρόνια « βαρελότα» με τις πολύχρωμες φωτοβολίδες θα δώσουν το δικό τους τόνο.

Την Κυριακή του Πάσχα στον Εσπερινό της Αγάπης ο Ηγούμενος της Μονής του Θεολόγου θα προσφέρει τα κόκκινα αυγά. Το ίδιο και στα Γυναικεία μοναστήρια και στις ενορίες . Στον αγροτικό οικισμό Κάμπος κατά το έθιμο προσφέρεται καφές με τις Πατμιακές μοναδικές πίττες από φρέσκα αυγά, τυριά και μυτζήθρες. Την του Πάσχα στην πλατεία του λιμανιού της Σκάλας, ο Δήμος Πάτμου , πολιτιστικοί Σύλλογοι και τουριστικοί φορείς του νησιού, προσφέρουν στους επισκέπτες ένα πλούσιο τραπέζι με πασχαλιάτικα εδέσματα, αυγά, τυρόπιττες και ένα εντυπωσιακό θέαμα με ντόπιους παραδοσιακούς χορούς όπως ο «Σιανός», τον οποίο χορεύουν οι κοπέλες ντυμένες την βαρύτιμη και ξεχωριστή Πατμιακή φορεσιά, κατάλοιπο και αυτή της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Την Τρίτη του Πάσχα θα πραγματοποιηθεί η περιφορά των εικόνων στα σπίτια της κάθε ενορίας, ένα κατάλοιπο παλιάς λατρευτικής παράδοσης που τις ήθελε να φτάνουν μέχρι τα απόμακρα χωράφια για να ζητηθεί η εύνοια του Θεού στην καλλιεργημένη γη με τις αναγκαίες βροχές. Στη Χώρα, εξέρχονται από τη Μονή ιερά Λείψανα, όπως η κάρα του Αποστόλου Θωμά, και τελείται αγιασμός με δεήσεις.