Η καταστροφή, που προκάλεσαν οι φονικές πυρκαγιές στην Αττική έβγαλε στην επιφάνεια τις χρόνιες Παθογένειες της χώρας μας, μια από αυτές η έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού. «Ο πολεοδομικός σχεδιασμός στη χώρα μας, δυστυχώς έως σήμερα, δεν είχε διαχρονικά από την πολιτεία βαρύνουσα σημασία παρότι αναφέρεται στην προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης σε αντίθεση με άλλους τομείς, όπως η αρχαιολογία, στους οποίους η πολιτεία έριξε ιδιαίτερο βάρος. Σήμερα έχουμε έναν αρχαιολογικό νόμο από το 2002 που εφαρμόζουμε, σε αντίθεση με την πολεοδομική νομοθεσία που διαθέτει ένα βαρύ θεσμικό οπλοστάσιο που δεν εφαρμόζεται.» δήλωσε στην ΕΡΤ Κομοτηνής η Τάνια Βεζυριαννίδου – Αρχιτέκτων Μηχανικός-Πολεοδόμος-Πρόεδρος των Μηχανικών του Δημοσίου σε επίπεδο Θράκης (ΕΜΔΥΔΑΣ Θράκης).
Πράγματι η δημόσια διοίκηση φάνηκε να αδυνατεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά καίρια ζητήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του χώρου όπως είναι έλλειψη του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και η επικράτηση της άναρχης αυθαίρετης δόμησης.
Σύμφωνα με την κα Βεζυριαννίδου ο πιο σημαντικός νόμος για τον πολεοδομικό σχεδιασμό ήταν ο ν. 1337/83, γνωστός ως νόμος Τρίτση, ο οποίος ήρθε σε συνέχεια άλλων που έμειναν ανεφάρμοστοι. Και, όπως εξήγησε, είναι σημαντικός γιατί εφαρμόσθηκε. «Και εφαρμόσθηκε διότι υποστηρίχθηκε από ένα σημαντικό κρατικό μηχανισμό, την ΕΠΑ δηλ. την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης που είχε λαμπρούς επιστήμονες που έκαναν πολύ σημαντική δουλειά. Εκείνη την περίοδο 1982-1985 εγκρίθηκε σχεδόν το σύνολο των γενικών πολεοδομικών σχεδίων της χώρας. Περίπου 400 γενικά πολεοδομικά σχέδια που αφορούσαν οικισμούς πάνω τον 2000 κατοίκων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νόμος Τρίτση εισήχθη ως μεταβατικός νόμος για την ένταξη των αυθαιρέτων πέριξ των πόλεων σε σχέδιο. Διήρκησε 14 χρόνια και κάλυψε το σύνολο της χώρας με πολεοδομικά σχέδια.» Έκτοτε ελάχιστα έχουν γίνει. Στον επόμενο νόμο, τον ν.2508/97 που ρύθμιζε συνολικά τον αστικό και τον εξωαστικό χώρο ενός Δήμου, ενώ ο νόμος Τρίτση μόνο τον αστικό χώρο, στα 17 χρόνια ισχύος του απέκτησαν σχέδιο μόλις το 16% των Δήμων της χώρας. Εν συνεχεία εν μέσω της κρίσης, από το 2014, χρονιά εφαρμογής της πρώτης χωρικής μεταρρύθμισης, του ν.4269/14 έως σήμερα ο σχεδιασμός έχει σταματήσει. «Άρα λοιπόν χρειαζόμαστε άμεσα να προχωρήσει η ολοκλήρωση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού σε όλη την χώρα.»
Απόδοση ευθυνών σε ποιους και γιατί
Όπως πολύ σωστά παρατηρεί η κα Βεζυριαννίδου η πυρκαγιά στην ανατολική Αττική ανέδειξε ένα παζλ διαχρονικών ατομικών και συλλογικών ευθυνών με αφορμή την πολεοδομική αυθαιρεσία. «Ευθύνη έχει κατ΄αρχάς ο πολίτης που χτίζει αυθαίρετα, ο μηχανικός που υποδεικνύει πολλές φορές τον τρόπο της αυθαιρεσίας, ο υπάλληλος που ελέγχει ή δεν ελέγχει και κάνει τα στραβά μάτια, ο πολιτικός του προϊστάμενος που του λέει να σωπάσει, κ.α. Και φτάσαμε σήμερα όλη η Ελλάδα να είναι γεμάτη Μάτια που βγάζουν μάτι…διότι τόσα χρόνια κάνουμε τα στραβά μάτια…» Όλοι επομένως έχουν μερίδιο της ευθύνης στο κομμάτι που αναλογεί στον καθένα και το τελευταίο που πρέπει να γίνεται είναι να ρίχνει ευθύνες ο ένας στον άλλον. Γιατί είναι σίγουρο ότι εάν ο πολίτης γνώριζε ότι για το αυθαίρετο που μόλις έχτισε, θα υπήρχε άμεσα ο ελεγκτικός μηχανικός που θα του το κατεδαφίσει δεν θα το έχτιζε σημειώνει η Πρόεδρος των Μηχανικών του Δημοσίου σε επίπεδο Θράκης. Εξηγεί παράλληλα πως την αρμοδιότητα των κατεδαφίσεων σήμερα έχουν οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της χώρας. «Η πλειονότητα των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων δηλώνει αδυναμία να κατεδαφίσουν αυθαίρετα για διάφορους λόγους, με κυριότερους εξ΄ αυτών την έλλειψη πόρων και προσωπικού. Πίσω όμως από την αδυναμία κατεδάφισης συχνά κρύβεται η απροθυμία των υπηρεσιών και των πολιτικών τους προϊσταμένων να αντιπαρατεθούν σε επιχειρηματικά συμφέροντα ή να «ενοχλήσουν» τις τοπικές κοινωνίες. Με το νέο νόμο για το δομημένο περιβάλλον, το ν.4495/17 η αρμοδιότητα των κατεδαφίσεων πηγαίνει στις αιρετές Περιφέρειες. Και το ερώτημα που τίθεται είναι εάν μπορεί τις κατεδαφίσεις των αυθαιρέτων να τις αναλάβει η Τοπική Αυτοδιοίκηση όταν το Κράτος έως σήμερα έχει δείξει αδυναμία λειτουργίας αυτού του μηχανισμού;»
Η έλλειψη Προσωπικού το μεγάλο αγκάθι
Ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα είναι η έλλειψη προσωπικό. Το προσωπικό είναι ελάχιστο. Για παράδειγμα στην πολεοδομία του Δήμου Κομοτηνής που καλύπτει τις ανάγκες όλου του νομού Ροδόπης δεν υπάρχει ούτε ένας πολεοδόμος. Τις αρμοδιότητες του πολεοδόμου προσπαθούν να καλύψουν δύο υπομηχανικοί. «Όσο καλή πρόθεση και να έχουν αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά δυσεπίλυτα προβλήματα της πολεοδομικής νομοθεσίας.» δηλώνει η κα Βεζυριαννίδου και προσθέτει εμφανώς προβληματισμένη «Επίσης στο Τμήμα Ελέγχου των αυθαίρετων κατασκευών υπηρετούν μόλις δύο μηχανικοί. Πρόσφατα μετά την μετάταξη ενός υπαλλήλου κατατέθηκε επιστολή από την προϊσταμένη του Τμήματος προς όλους τους αρμόδιους φορείς ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει το τμήμα. Δεν έγινε τίποτα. Αντίστοιχα σε επίπεδο Περιφέρειας δεν υπάρχει Πολεοδόμος –Χωροτάκτης, ενώ στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση μόλις πέρυσι διορίσθηκε ένας. Βλέπουμε επίσης ότι σε Πολεοδομικές Υπηρεσίες σε θέσεις ευθύνης να προΐστανται μηχανικοί με ειδικότητες που δεν έχουν γνώσεις Πολεοδομίας όπως π.χ. Μηχανολόγοι Μηχανικοί κι όχι Πολεοδόμοι-Χωροτάκτες.»
Απαιτούνται προσλήψεις ειδικευμένου και καταρτισμένου επιστημονικού προσωπικού σε όλες της δομές της διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης στα θέματα του πολεοδομικού σχεδιασμού και της εφαρμογής του.
Απαιτούνται γενναίες αποφάσεις και κόκκινες γραμμές
Τέλος, όπως σημειώνει θα πρέπει να μπουν κόκκινες γραμμές από την πολιτεία για να μην θρηνήσουμε νέα θύματα. «Απαιτούνται γενναίες αποφάσεις όπως π.χ. η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, η κατεδάφιση των αυθαιρέτων εντός της ζώνης των 500μ. από τον αιγιαλό σε όλη την χώρα, όπως ήδη από 1983 ο νόμος Τρίτση και κυρίως η ολοκλήρωση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού σε όλα τα επίπεδα άμεσα. Διότι ο σχεδιασμός δεν είναι απλώς διαχείριση και λύση ανάγκης αλλά παρέμβαση για δραστική και ριζική επίλυση των προβλημάτων.» εξηγεί και προσθέτει πως για να γίνουν όμως τα παραπάνω πρέπει να δημιουργηθούν δομές με σαφείς αρμοδιότητες και άρτια καταρτισμένο στελεχειακό δυναμικό. Για παράδειγμα η νέα δομή του ν.4495/17, το Παρατηρητήριο Δομημένου Περιβάλλοντος μπορεί να αντιμετωπίσει τα ανωτέρω αν στηθεί σωστά εξ΄ αρχής και υποστηριχθεί με ικανούς ανθρώπους που θα πιστέψουν στο όλο εγχείρημα. «Έχουμε το παράδειγμα της ΕΠΑ επί Τρίτση. Αν πιστέψουμε στον άνθρωπο και τις δυνάμεις του μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Και θα τα καταφέρουμε αρκεί να μην κάνουμε εκπτώσεις.» καταλήγει αισιόδοξη πως με προσπάθεια και σωστή δουλειά πολλά μπορούν να γίνουν και πολλά στρεβλά να διορθωθούν.