Πώς ζούσαν οι κάτοικοι της Αιγαιακής Θράκης στο διάβα των αιώνων; Απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα λάβουμε από τους επιστήμονες εκείνους που μελετούν ήδη το παρελθόν με δύο ειδών έρευνες, η μια είναι η έρευνα του υπεδάφους.
«Κάνουμε δηλαδή ανασκαφή ή με άλλες μεθόδους βλέπουμε τι γίνεται κάτω από το έδαφος, κάτω από την επιφάνεια του εδάφους», εξήγησε στην ΕΡΤ Κομοτηνής και στην εκπομπή «Καθημερινές Ιστορίες», η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, Κωνσταντίνα Καλλιντζή και πρόσθεσε: « Ο άλλος τρόπος είναι να δούμε το έδαφος, να περπατήσουμε δηλαδή και να το αφήσουμε να μας οδηγήσει το ίδιο».
Περπατώντας οι συμμετέχοντες στην έρευνα που είναι σε εξέλιξη βρίσκουν κομμάτια από σπασμένα αγγεία, πέτρες από κάποιο κτίσμα που έχει χαλάσει, κεραμίδια, πήλινα αγαλματάκια, νομίσματα και ένα σωρό άλλα πράγματα. Το περπάτημα και ο εντοπισμός των αρχαιοτήτων λέγεται επιφανειακή αρχαιολογική έρευνα. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης εδώ και πολλά χρόνια, από το 2015 πραγματοποιεί ένα τέτοιο πρόγραμμα σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Αθήνας , την καθηγήτρια Ε. Κεφαλίδου και άλλους σημαντικούς ερευνητές, αλλά και Πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης και του Εξωτερικού.
Αναφέροντας ένα παράδειγμα η έμπειρη αρχαιολόγος στάθηκε στην περιοχή της Λευκόπετρας, ανάμεσα στο Άβατο και στα Κιμέρια. Εκεί βρίσκεται μια περιοχή την οποία την επέλεξε, όπως μας εξήγησε, επειδή δεν υπήρχε τίποτα καταγεγραμμένο, δεν υπήρχε καμία αρχαιολογική θέση και, όμως, από εκείνη την περιοχή πρέπει να περνούσε η Εγνατία Οδός. «Η Εγνατία «συμπαρασύρει» στο πέρασμά της: νεκροταφεία, οικισμούς, χάνια κ.α. Πράγματι η επιφανειακή έρευνα, μας έδωσε πάρα πολλά στοιχεία, κάποια από αυτά χρονολογούνται στα Ρωμαϊκά χρόνια, κάποια στα Βυζαντινά, η μελέτη βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν μπορώ να σας πω κάτι παραπάνω καθώς το 2023 τελειώνουν οι μελέτες».
Σημαντική ήταν η συμβολή των αγροτών της περιοχής: «Αυτή η επιφανειακή έρευνα μπορεί να έγινε από μια πληθώρα ειδικών επιστημών, αλλά αν δεν υπήρχαν οι ιδιοκτήτες των αγρών όλων αυτών των περιοχών: οι Αβδηρίτες, οι κάτοικοι της Λευκόπετρας, των Κομνηνών κ.α. να μας πουν «περάστε, να δείτε το χωράφι μας, να καθίσετε μέσα» αυτό δεν θα γινόταν κι αυτό δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι θα ανοίξει την περίφραξη ο άλλος ή θα πει στο απερίφραχτο χωράφι «μπες μέσα» κι όμως όλοι με χαρά μας άφησαν να περάσουμε και μας υπέδειξαν και αρχαία που είχαν μέσα τα χωράφια τους», είπε η κα Καλλιντζή ευχαριστώντας αυτούς τους ανθρώπους: «Ένα μεγάλο ευχαριστώ» στους ιδιοκτήτες των αγρών όλων των περιοχών αυτών».
Ξεχωριστή επίσης και η συμβολή της Τεχνολογίας, καθώς επιστήμονες από την Ισπανία και την Αθήνα, θα την αξιοποιήσουν και θα δώσουν πληροφορίες για το τι υπάρχει από τα ανώτερα μέχρι τα κατώτερα στρώματα.
Όσον αφορά τέλος μια διαχρονική συνήθεια των κατοίκων; «Η αγάπη για τον τόπο, για τη ζωή, να φέρουν όλες τις δυνατότητες που δίνει κάθε περιοχή. Σκεφτείτε ότι έχουμε τον ίδιο τόπο, αλλά διαφορετικούς χρόνους, οι δυνατότητες του τόπου είναι ίδιες, λίγο αλλάζουν, όχι ότι δεν αλλάζουν καθόλου, σκεφτείτε τα πλημμυρικά επεισόδια, τα εγγειοβελτιωτικά έργα κ.α., ο τόπος είναι ίδιος. Οι κάτοικοι από αρχαιοτάτων χρόνων, μέχρι τώρα μοχθούν για την επιβίωσή τους. Αυτή η συνήθεια διατρέχει (τους αιώνες). Ο σεβασμός στους νεκρούς, το πώς τους θάβουν και τότε και τώρα, μια συνήθεια που διατρέχει όλους τους αιώνες».