Η αλήθεια για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με αριθμούς

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Σε χαμηλά ποσοστά πέφτει το ποσοστό του Δημοσίου στις τέσσερις συστημικές τράπεζες, ύστερα από την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση, ενώ με χρηματιστηριακούς όρους σχεδόν εξανεμίζονται και τα χρήματα που είχε τοποθετήσει στην προηγούμενη αύξηση κεφαλαίου του 2013.

Επενδυτές που τοποθέτησαν κεφάλαια από το εξωτερικό, μόνο με 5 δισ. ευρώ αποκτούν τον μετοχικό έλεγχο των τεσσάρων συστημικών τραπεζών και μαζί με αυτόν όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία, στα οποία περιλαμβάνονται, βέβαια, όλα τα δάνεια και οι υποθήκες τους, μέσω των οποίων ελέγχονται ακίνητα και άλλα περιουσιακά στοιχεία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

Δεδομένου ότι οι τράπεζες θα αναδιαρθρώσουν τα δάνεια των μεγάλων χρεωμένων  επιχειρήσεων, κλείνοντας ή μεταβιβάζοντας πολλές από αυτές, είναι σαφές ότι μέσα από τη διαδικασία αυτή, όποιος ελέγχει τις τράπεζες έχει και ένα βαθμό ελέγχου στο επιχειρηματικό σκηνικό της επόμενης ημέρας.

Και τούτο δεδομένου ότι δεν υιοθετήθηκε η λύση της «κακής τράπεζας», στην οποία θα μπορούσαν να μεταβιβαστούν όλα τα κόκκινα δάνεια και στην οποία θα είχαν μετοχές οι τράπεζες και το Κράτος.

Η μέθοδος αυτή απορρίφθηκε από τους δανειστές, παρότι έχει εφαρμοστεί με επιτυχία διεθνώς, στο παρελθόν στη Σουηδία, πρόσφατα στις ΗΠΑ αλλά και τώρα στην Ευρώπη στην περίπτωση της πτωχευμένης γερμανικής HSH Nordbank.

Από την άλλη πλευρά, με το νέο θεσμικό πλαίσιο που ψηφίστηκε, το ελληνικό Δημόσιο αν και θα έχει μειωμένο ποσοστό στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών, θα έχει πολύ μεγαλύτερο έλεγχο στις αποφάσεις τους, μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας  το οποίο αποκτά δυνατότητα αυξημένου ελέγχου και παρέμβασης στον τρόπο λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Το Δημόσιο, θα πρέπει να πουλήσει μέσα στα επόμενα χρόνια τα ποσοστά του στις τράπεζες για να ανακτήσει μέρος των χρημάτων που έχει διαθέσει στο τραπεζικό σύστημα. Υπό κανονικές συνθήκες, η σταδιακή ανάκαμψη των τραπεζών θα προκαλέσει και άνοδο της χρηματιστηριακής τους αξίας, επομένως θα αυξηθεί και η αξία των μετοχών που κατέχει το Δημόσιο, το οποίο θα μπορέσει να τις πουλήσει εισπράττοντας περισσότερα χρήματα από όσο αξίζουν σήμερα.

Είναι όμως σαφές ότι με τα ποσοστά που του έχουν μείνει, για για να καλύψει το Δημόσιο το σύνολο των χρημάτων που έχει βάλει θα πρέπει οι τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο να πολλαπλασιαστούν δεκάδες φορές, κάτι που δεν φαίνεται πιθανό με τα σημερινά δεδομένα.

Στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης, οι νέες μετοχές εκδόθηκαν σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές, με αποτέλεσμα να συμπιεστούν σε πολύ χαμηλά επίπεδα τα ποσοστά των παλαιών μετόχων, στους οποίους περιλαμβάνεται και το ελληνικό Δημόσιο.

Το Δημόσιο, στην ανακεφαλαιοποίηση του 2013 είχε τοποθετήσει 25 δις. ευρώ (σειρά 1, στον πίνακα) αποκτώντας τότε σημαντικό ποσοστό, πάνω από 80% στις τράπεζες. Το ποσοστό αυτό μειώθηκε το 2014, όταν έγινε νέα ανακεφαλαιοποίηση στην οποία συμμετείχαν μόνο ιδιώτες επενδυτές, με 8,3 δις. ευρώ συνολικά.

Από τότε, και μέχρι πρότινος –πριν την τελευταία αύξηση κεφαλαίου που έγινε τώρα- το ποσοστό του Δημοσίου ήταν -κατά ενδεικτικό μέσο όρο- στο 56,2%, ήτοι: 66,2% στην Alpha Bank, 35,4%  στην Eurobank, 57,2% στην Πειραιώς και 66,93% στην Εθνική (2 στον πίνακα).

Τώρα, όμως,  μετά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση το ποσοστό του ΤΧΣ συμπιέζεται σε πολύ χαμηλά ποσοστά, της τάξης του 2,4% στην Eurobank, του 4,7% στην Alpha Bank, του 23,7% στην Τράπεζα Πειραιώς και του 33,8% στην Εθνική, δηλαδή κατά μέσο όρο, ενδεικτικά, στο 17% (σειρά 5 στον πίνακα).

Οι  ιδιώτες μέτοχοι που συμμετείχαν στις νέες αυξήσεις κεφαλαίου απέκτησαν την πλειοψηφία των τραπεζών, περίπου το 70% κατά μέσο όρο. Απέκτησαν, δηλαδή 93% στην Alpha Bank και τη Eurobank, 33,8% στην Πειραιώς και 64% στην Εθνική (4 – πίνακας).

Τα ποσά που έβαλαν στην τελευταία αύξηση μετοχικού κεφαλαίου κυμαίνονται στα 5 δις. ευρώ (3 – στον πίνακα).

Τα 5 δις. ευρώ είναι ένα εξαιρετικά χαμηλό ποσό, εάν υπολογίσουμε ότι η περιουσία των ελληνικών τραπεζών είναι σημαντική, ακόμα κι αν η αξία τους στο χρηματιστήριο έχει υποχωρήσει σήμερα σε πολύ χαμηλά επίπεδα, λόγω της κρίσης και κυρίως των κόκκινων δανείων.

Σημειωτέον, ότι το ελληνικό Δημόσιο βάζει και σήμερα χρήματα στις αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών, συνολικά ποσό περί τα 4,5 δισ. ευρώ (σειρά 6 στον πίνακα).

Από αυτά όμως, βάζει ως συμμετοχή στην αύξηση κεφαλαίου (και παίρνει αντίσοιχα κοινές μετοχές, μόνο για το 25% των χρηματών αυτών, ήτοι τα 1,1 δισ. ευρώ (σειρά 6.Α στον πίνακα). Τα υπόλοιπα τα διαθέτει ως δάνειο (με τη μορφή μετατρέψιμων ομολόγων) στο ποσό των 3,3 δισ. ευρώ (6.Β. στον πίνακα).

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τρόπος συμμετοχής του Δημοσίου και η απόδοση μετοχών σε αυτό μόνο για το 25% των χρημάτων που βάζει στις αυξήσεις κεφαλαίου είναι απόφαση που ελήφθη ύστερα από απαίτηση των δανειστών κατά τη διαπραγμάτευση, με το σκεπτικό ότι οι τράπεζες θα έπρεπε να ιδιωτικοποιηθούν ώστε έχουν κίνητρο οι επενδυτές να συμμετάσχουν.

Τα ποσά και τα ποσοστά είναι κατά προσέγγιση γιατί δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η διαδικασία.

Με λίγα λόγια, οι νέοι μέτοχοι απέκτησαν τον έλεγχο των τραπεζών αγοράζοντας ποσοστά από 93% έως 33%  μόνο με 5 δις. ευρώ, ενώ το ελληνικό Δημόσιο, που είχε τοποθετήσει από παλιά 25 δις. ευρώ και θα βάλει τώρα και άλλα 4-5 δις. ευρώ για να καλυψει τα χρήματα που χρειάζονται επιπλέον για τις αυξήσεις κεφαλαίου, χάνει τον έλεγχο και μένει με ποσοστό 2,4 έως 37%.

Βεβαίως, όπως προαναφέρθηκε, το ΤΧΣ απέκτησε δυνατότητα σημαντικού ελέγχου και εποπτείας σε όλες τις τράπεζες, ανεξαρτήτως του ποσοστού συμμετοχής, είτε απευθείας είτε μέσω της συμμετοχής στα στα διοικητικά συμβούλια εκπροσώπων του με αυξημένες αρμοδιότητες και δυνατότητα “βέτο” σε σημαντικά ζητήματα.

Οι τέσσερις τράπεζες, πέρα από τα άλλα περιουσιακά στοιχεία τους,  διαθέτουν στο ενεργητικό τους τα δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά που ανέρχονται συνολικά σε 260 δις. ευρώ, μέσω των οποίων συνδέονται με το σύνολο της ελληνικής οικονομίας, την οποία σε μεγάλο βαθμό ελέγχουν.

Ένα μεγάλο μέρος από τα δάνεια, περί τα 100 δις. ευρώ είναι μη εξυπηρετούμενα, και το γεγονός αυτό αποτελεί την βασική αιτία που μειώθηκαν τα ίδια κεφάλαια και η χρηματιστηριακή αξία των τραπεζών και χρειάστηκαν αυξήσεις κεφαλαίου.

Από την άλλη πλευρά, όμως, τα κόκκινα δάνεια είναι και μια εφεδρεία για τις τράπεζες, διότι στο  μέλλον θα αποφέρουν έσοδα, είτε οι τράπεζες ακολουθήσουν ήπια πολιτική αναδιάρθρωσής τους με ρυθμίσεις που θα δώσουν την ευκαιρία στους δανειολήπτες να τα εξοφλήσουν σταδιακά, είτε προχωρώντας σε επιθετική διαχείριση, με κατασχέσεις και πλειστηριασμούς.

Οι μετοχές των τραπεζών πουλήθηκαν τόσο φθηνά, γιατί η αξία των τραπεζών υποχωρεί εξαιτίας των ζημιών που έχουν από τα κόκκινα δάνεια. Τα κόκκινα δάνεια, όμως, θεωρούνται  πηγή εσόδων στο μέλλον και το «ξεκαθάρισμά» τους, είτε με ήπιο είτε με επιθετικό τρόπο, θα αποφέρει έσοδα στις τράπεζες, οπότε η αξία των μετοχών τους θα ανέβει κι αυτό ήταν ένα από τα βασικά κίνητρα όσων συμμετείχαν στις αυξήσεις κεφαλαίου.