Με αφορμή την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη «1821 Πριν και Μετά» η οποία στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση ξεδιπλώνει περισσότερα από εκατό χρόνια ιστορίας (1770-1870), το Ο3 της ΕΡΤ3 επιχείρησε να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται ο ελληνικός πολιτισμός και οι φιλέλληνες με την πορεία της Ελληνικής Επανάστασης.
Όπως τονίζουν οι επιμελητές της έκθεσης οι φιλέλληνες εκείνης της εποχής διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που ήρθαν στην Ελλάδα με την ελπίδα ότι θα μπορέσουν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός ιδεατού κράτους κόντρα στην παλινόρθωση των μοναρχιών στο δυτικό κόσμο όπως πχ του Ναπολέοντα στη Γαλλία και στους άλλους που εμπνεύσθηκαν και ασχολήθηκαν από μακριά με την επανάσταση όπως ο Ντελακρουά που φιλοτέχνησε τη Σφαγή της Χίου.
Το βέβαιο είναι, για όποια κατηγορία φιλελλήνων κι αν μιλάμε, ότι η Ελλάδα κέρδισε την ανεξαρτησία της και με τη βοήθεια των ανθρώπων που συγκινήθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τα ιδεώδη των αγωνιστών και συνέδραμαν τον αγώνα τους.
Σύμφωνα με την αν. καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ Άννα Καρακατσούλη, πέρα από τον νεότερο ελληνικό πολιτισμό, τους δυτικούς συγκινούσαν κυρίως τα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας με τα οποία ήταν περισσότερο εξοικειωμένοι. Θεωρούσαν την Ελλάδα μία κοιτίδα κλασσικού πολιτισμού που ήταν η βάση του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Εξαιτίας αυτού μάλιστα γεννήθηκε μία αίσθηση οφειλής προς τους Έλληνες. «Ένιωθαν ότι έπρεπε να αντιγυρίσουν ως βοήθεια στους Έλληνες αυτό πους τους χρωστούσαν».
Μάλιστα η κ. Καρακατσούλη υποστήριξε ότι το ρεύμα του ρομαντισμού που ανθούσε τότε στην Ευρώπη «έδεσε» με την ελληνική επανάσταση αφού τα γεγονότα της επανάστασης είχαν φως, χρώμα, σκηνές πολέμου, συμμετοχή γυναικών που τα έκανε πρόσφορα για τέτοιες απεικονίσεις.
Το σημαντικότερο κίνητρο πάντως για τους φιλέλληνες του 1821 ήταν η ίδια η ιδέα της ελευθερίας αφού τότε η Ευρώπη επέστρεφε στα μοναρχικά καθεστώτα ενώ εδώ ήταν σε εξέλιξη η μοναδική από τις επαναστάσεις σε αυτή τη γωνιά της γης που πέτυχε. Η μοναδική επανάσταση από την οποία προέκυψε ανεξάρτητο έθνος-κράτος με τη θέληση του λαού κόντρα στον ηγεμονισμό που επικρατούσε τότε στην Ευρώπη.