Ένας χρόνος πέρασε από την καταστροφική φωτιά του καταυλισμού της Μόριας, στις 8 και 9 Σεπτεμβρίου 2020.
«Ο καταυλισμός της Μόριας κάηκε ολοσχερώς σε μια συμβολική στιγμή που έδειξε την πλήρη αποτυχία της ευρωπαϊκής προσέγγισης στη διαχείριση του προσφυγικού στα ελληνικά νησιά» γράφουν με αφορμή την επέτειο της πυρκαγιάς οι Γιατροί χωρίς Σύνορα.
«Έναν χρόνο μετά τις υποσχέσεις της ΕΕ για ένα νέο ξεκίνημα στο μεταναστευτικό ζήτημα, Ευρωπαίοι και Έλληνες ηγέτες εξακολουθούν να στερούν από αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες που αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη την αξιοπρέπειά τους, ενώ το καταστροφικό σχέδιο για την κατασκευή κέντρων που μοιάζουν με φυλακές στα πέντε νησιά του Βορείου Αιγαίου προχωράει».
Οι ασθενείς τους συνεχίζουν να αναφέρουν πως η κατάσταση αναμονής στα νησιά, οι αυθαίρετες και γρήγορες διαδικασίες ασύλου, ο φόβος της απέλασης και οι επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης συμβάλλουν στην επιδείνωση της σωματικής και ψυχικής τους υγείας.
Η ετοιμόγεννη Mariam από το Αφγανιστάν έφτασε στη Λέσβο πριν από δύο χρόνια και ζούσε στον καταυλισμό της Μόριας όταν έσπασε η φωτιά. «Όπου κοιτούσαμε υπήρχαν φλόγες. Ήμασταν στη μέση της φωτιάς και για να προστατευτούμε ανεβήκαμε στον λόφο. Μετά τις φωτιές, ήμασταν στους δρόμους για περίπου δέκα ημέρες. Δεν είχαμε τροφή και νερό. Το φαγητό δεν ήταν αρκετό για όλους».
Σήμερα ζει με τον σύζυγό της και την δύο ετών κόρη της στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ.
«Οι συνθήκες διαβίωσης εξακολουθούν να είναι δύσκολες. Κάνει κρύο, κάνει ζέστη, δεν μπορούμε να πάμε στην τουαλέτα εύκολα, η ζωή δεν είναι καλή εδώ. Δεν αισθάνομαι καλά. Εδώ και δυο χρόνια δεν έχω πάει σε ιδιωτική τουαλέτα. Είμαστε σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Αυτή τη στιγμή, δεν ξέρω αν μπορούμε να αναγνωριστούμε ως αιτούντες άσυλο ή αν θα λάβουμε πάλι απορριπτική απάντηση».
«H Μόρια δεν διαφέρει από το Καρά Τεπέ», δηλώνει ο Ali, ένας επιζών βασανιστηρίων από τη Συρία, ο οποίος βρίσκεται στη Λέσβο ένα χρόνο και έξι μήνες. «Οι διαδικασίες είναι ίδιες. Είναι το ίδιο σύστημα. Εάν δεν υπήρχε ο πόλεμος στη Συρία, δεν θα εγκατέλειπα ποτέ τη χώρα μου. Έφυγα λόγω του πολέμου. Ήμουν στη φυλακή και με έχουν χτυπήσει τόσο πολύ που τώρα έχω αιμάτωμα στο κεφάλι. Επίσης έχω εκτεθεί σε βομβαρδισμούς με χημικά.
Στο Καρά Τεπέ έπαθα καρδιακό επεισόδιο. Είμαι άρρωστος και νιώθω ότι πηγαίνω από το κακό στο χειρότερο μέρα με τη μέρα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζουν τι συμβαίνει σε αυτόν τον επαίσχυντο καταυλισμό, αλλά κανείς δεν μπορεί να μας νιώσει».
Τα παιδιά που αναζητούν υποστήριξη ψυχικής υγείας στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο, συχνά εμφανίζουν συμπεριφορές όπως επιθετικότητα, παραίτηση και δευτερογενή ενούρηση ή παρουσιάζουν καθυστερήσεις στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη.
«Η κόρη μου δεν έχει πάει ποτέ σε πάρκο», λέει η Mariam. Έχουμε προβλήματα με τη λήψη άδειας για να βγούμε έξω από τον καταυλισμό. Το κοριτσάκι μου τείνει να έχει επιθετική συμπεριφορά λόγω αυτών που έχει δει εδώ. Δεν της αρέσει να παίζει, να γελάει, να μιλάει ή να ασχολείται με τις κούκλες», συνεχίζει.
Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει σημαντικό τραύμα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επεξεργασία των πολύ θλιβερών αναμνήσεών τους και εξακολουθούν να νιώθουν φόβο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες και τα συμπτώματα της καταθλιπτικής διαταραχής είναι από τα πιο συχνά που παρατηρούν οι ιατρικές ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, με ποσοστό εμφάνισης κοντά ή πάνω από 50% στα παιδιά και τους ενήλικες ασθενείς.
«Στην Ελλάδα, το μέλλον μοιάζει πιο δυστοπικό από ποτέ, καθώς όσοι καταφέρνουν να διασχίσουν τη θάλασσα συνεχίζουν να ζουν σε άθλιους καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά. Είναι τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι καθώς ο κόσμος παρατηρεί τις τελευταίες εξελίξεις στο Αφγανιστάν, η ΕΕ και η Ελλάδα εγκαινιάζουν ένα νέο κέντρο-φυλακή που θα εγκλωβίσει τους πρόσφυγες στο νησί της Σάμου. Αυτή είναι η καλύτερη απόδειξη της σκληρότητας των μεταναστευτικών πολιτικών της ΕΕ», δηλώνει ο Κωνσταντίνος Ψυκάκος, επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Λέσβο.
Πρόσφατα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μεταφέρθηκαν σε μία τοποθεσία κοντά στο Καρά Τεπέ, όπου η ομάδα τους εμβολιάζει παιδιά κατά των κοινών παιδικών ασθενειών και προσφέρει υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας σε γυναίκες. Παράλληλα, συνεχίζουν να προσφέρουν φροντίδα ψυχικής υγείας σε παιδιά και ενήλικες στο ιατρείο τους στη Μυτιλήνη.
Καθώς η ανθρωπιστική κρίση εκτυλίσσεται σε πολλά μέρη του κόσμου, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εξακολουθούν να καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ελλάδα και τα ευρωπαϊκά κράτη να εφαρμόσουν πολιτικές που επικεντρώνονται στην προστασία και την παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο αντί να προσπαθούν να αποτρέψουν, να παρεμποδίσουν και να απελάσουν όσους αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη.
Αυτό ξεκινά με το να σταματήσουν να φτιάχνουν κέντρα-φυλακές που θα εγκλωβίζουν ανθρώπους, όπως συμβαίνει στα ελληνικά νησιά και με το να εστιάσουν σε ανθρώπινες και αξιοπρεπείς πολιτικές υποδοχής. Όλες οι δομές στα ελληνικά νησιά πρέπει να έχουν ως μοναδικό σκοπό την παροχή επείγουσας βοήθειας και τη διευκόλυνση της μετεγκατάστασης των νεοαφιχθέντων αιτούντων άσυλο σε ασφαλή κέντρα υποδοχής σε όλη την Ευρώπη.
Όπως λέει η Mariam, «Η ευχή μου είναι να βελτιωθεί η ψυχολογική μας κατάσταση. Να έχουμε εγώ και ο σύζυγός μου τη δυνατότητα να πάμε στη δουλειά, να έχουμε μια κανονική ζωή. Δεν μου αρέσει να μου λένε πού να πάω, πού να μην πάω, τι ώρα να μπω, τι ώρα να βγω. Εύχομαι, όπως όλοι οι άνθρωποι, να έχω μια καλή ζωή, χωρίς άγχος, να έχω ένα σπίτι και για την κόρη μου τουλάχιστον να μπορεί να παίζει στο σπίτι».