Ισπανοτουρκικές σχέσεις: Οικονομία και στρατιωτική συνεργασία

ανταπόκριση από τη Μαδρίτη: Δώρα Μακρή

Η Ισπανία σε μία προσπάθεια επαναπροσδιορισμού του γεωπολιτικού της ρόλου εμφανίζεται συχνά ως μεσολαβήτρια με τον πιο “άβολο” συνομιλητή της ΕΕ: Την Τουρκία. Την ίδια ώρα που πολλά κράτη μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας βρίσκονται σε αντιπαράθεση μαζί της, η ισπανική κυβέρνηση λειτουργεί είτε ως συνομιλήτρια είτε ως πυροσβέστης.

Δύο είναι οι κύριοι λόγοι των ισπανοτουρκικών σχέσεων: Καταρχάς η εκτόξευση των διμερών εμπορικών σχέσεων την τελευταία δεκαετία με το εμπορικό ισοζύγιο το 2019 να φθάνει τα 13 δις ευρώ από τα 6,8 δις ευρώ του 2010. Ομοίως, το απόθεμα των ισπανικών επενδύσεων στην Τουρκία έχει αυξηθεί από 906 εκατομμύρια ευρώ το 2007 σε 5,3 δις ευρώ το 2019 ενώ υπάρχουν περισσότερες από 600 σημαντικές ισπανικές εταιρείες εγκατεστημένες στην Τουρκία.

Επιπλέον ο ισπανικός τραπεζικός όμιλος BBVA συμφώνησε πρόσφατα να ξεκινήσει δημόσια προσφορά εξαγοράς για το 50,15% της τουρκικής θυγατρικής της Garanti, στην τιμή των 12,20 τουρκικών λιρών ανά μετοχή. Και μάλιστα την περίοδο που το νόμισμα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και ήδη διαπραγματεύεται πάνω από 10 λίρες για κάθε δολάριο. Ο ισπανικός όμιλος εκτιμά ότι η συμφωνία θα κλείσει το πρώτο τρίμηνο του 2022 έναντι 2,2 δις ευρώ.

Ο τραπεζικός τομέας δεν είναι ο μόνος που ενδιαφέρεται για την Τουρκία. «Η Ισπανία έχει επενδύσεις χαρτοφυλακίου άνω των 5 δις ευρώ στην Τουρκία, ενώ οι εισαγωγές της από τη χώρα αυξήθηκαν από 3 δις το 2010 σε περίπου 7,6 δις το 2019», δήλωσε η πρόεδρος του CEOE (Σύνδεσμος Βιομηχάνων) Μάρτα Μπλάνκο, στον τουρκικό τύπο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Μονκλόα αμέσως μετά το πέρας της συνόδου στην Άγκυρα μεταξύ Ισπανίας και Τουρκίας την περασμένη Τετάρτη, το κείμενο εστιάστηκε κατά αποκλειστικότητα στις 5 συμφωνίες οικονομικού χαρακτήρα, που υπέγραψαν οι δύο πλευρές. Οι συμφωνίες αφορούν σε έργα για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έργα ύδρευσης, συνεργασία για τον αθλητισμό, τις επιστήμες αλλά και συνεργασία για την καταπολέμηση των φυσικών καταστροφών. Επιπλέον ο Σάντσεθ συνοδεύτηκε από το “βαρύ πυροβολικό” της κυβέρνησής του: Την δεύτερη και τρίτη αντιπρόεδρο της κυβέρνησής του, Yolanda Díaz (υπουργός Εργασίας) και Teresa Ribera (υπουργός Οικολογικής Μετάβασης), και τους υπουργούς: Εξωτερικών, José Manuel Albares, Άμυνας, Margarita Robles και Βιομηχανίας, Εμπορίου και Τουρισμού, Reyes Maroto. Κάθε ένας από τους Ισπανούς υπουργούς είχε αντίστοιχα συνομιλίες με τους Τούρκους ομολόγους τους.

Ο δεύτερος ισχυρός λόγος είναι η στρατιωτική συνεργασία των δύο χωρών παρότι στην επίσημη ανακοίνωση δεν έγινε οποιαδήποτε αναφορά για πώληση πολεμικών πλοίων αν και ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν το ανέφερε στη συνέντευξη Τύπου, που ακολούθησε της επίσκεψης. Η Τουρκία ανέθεσε στο ισπανικό ναυπηγείο Navantia το σχέδιο ενός αεροπλανοφόρου παρόμοιου με το Juan Carlos I που πρόκειται να τεθεί σε λειτουργία το 2022. Το συμβόλαιο μεταξύ των δύο πλευρών περιελάμβανε και την κατασκευή και ενός δεύτερου αεροπλανοφόρου ωστόσο αυτό ακόμα δεν έχει οριστικοποιηθεί.

Η Τουρκία σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει και τα δύο αεροπλανοφόρα ως πλατφόρμες για αεροσκάφη F-35, αλλά το Πεντάγωνο ακύρωσε την πώληση αφού ο Ερντογάν αγόρασε το σύστημα αεράμυνας S-400 από τη Ρωσία. Το τουρκικό ναυτικό αναπροσανατολίζει τώρα την επιχειρησιακή χρήση του Anadolu για να το εξοπλίσει με drones. Επιπλέον η ισπανική Navantia συμμετείχε τον περασμένο Αύγουστο στην έκθεση όπλων Idef στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρουσίασε τη φρεγάτα F-110 και το υποβρύχιο S-80, που κατασκευάζει για το Ισπανικό Ναυτικό.

Σε ό,τι αφορά στην ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας, η Ισπανία επανέλαβε ότι αποτελεί τον εταίρο του ΝΑΤΟ που διατηρεί ακόμα πυραύλους Patriot στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας από το 2015, παρότι οι υπόλοιπες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ έχουν ήδη αποχωρήσει.

Η στρατηγική ατζέντα των δύο πλευρών εστιάστηκε επίσης σε θέματα ασφαλείας. Οι δύο πλευρές ασχολήθηκαν με την επόμενη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ισπανία τον Ιούνιο του 2022, τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ισπανία είναι, σε μεγάλο βαθμό, αντίθετες με αυτές που διατηρεί η Τουρκία με διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση Ερντογάν χαρακτηρίζεται από τη διατήρηση ενός σχεδόν πολεμικού προφίλ εναντίον χωρών όπως η Γαλλία, η Γερμανία ή η Ολλανδία και η Ελλάδα μεταξύ άλλων, με τις οποίες πρωταγωνίστησε σε πολλαπλές διπλωματικές συγκρούσεις. Αντίθετα, η Μαδρίτη διατηρούσε πάντα μία ουδέτερη στάση.

Η Μαδρίτη επιθυμώντας να αποκτήσει γεωπολιτική βαρύτητα στη διεθνή σφαίρα αναδεικνύεται ως ένα είδος άτυπου μεσάζοντα για τη χώρα της Ανατολίας και σε πυροσβεστήρα έκτακτης ανάγκης αν και αυτό συνοδεύεται από πολλούς σχετικούς κινδύνους και μια στρατηγική κερδοφορία που είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Επιπλέον, και αυτό εκτιμάται από πολλούς αναλυτές, η Ισπανία θα ακολουθήσει τις επιταγές της ΕΕ σε μία ενδεχόμενη σοβαρότερη κρίση με την Τουρκία. Δεν ξεχνά τον ευρωπαϊκό της ρόλο αλλά ούτε και εγκαταλείπει τα εθνικά της συμφέροντα.

Η επόμενη σύνοδος κορυφής της διατλαντικής συμμαχίας στη Μαδρίτη, τον Ιούνιο του 2022 θα είναι μια ημερομηνία κλειδί για τα ισπανικά διπλωματικά συμφέροντα καθότι η Ισπανία επιδιώκει η συνάντηση αυτή να στεφθεί με επιτυχία. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στη νέα στρατηγική αντίληψη του νατοϊκού συνασπισμού. Η Ισπανία επιθυμεί και φλερτάρει με την ιδέα να αναγνωρίσουν οι ΗΠΑ την ικανότητά της να συνεισφέρει στο ΝΑΤΟ.

Επί σειρά ετών και με το PSOE ( Σοσιαλιστικό Κόμμα) στην αντιπολίτευση ειδικότερα την οκταετία διακυβέρνησης της χώρας από το Λαϊκό Κόμμα (2011- 2018) με επικεφαλής τον Μαριάνο Ραχόι τόσο ο Πέδρο Σάντσεθ όσο και οι προκάτοχοί του στο κόμμα αντιδρούσαν έντονα με την έλλειψη διεθνούς πολιτικής και ενεργού ρόλου της Ισπανίας σε διεθνές επίπεδο. Χαρακτήριζαν “παθητική” τη στάση της κυβέρνησης Ραχόι απέναντι στις διεθνείς εξελίξεις που έκαναν την Ισπανία να παραμένει αμέτοχη. Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας ο Σάντσεθ “έχει κάνει τον γύρο του κόσμου πολλές φορές” όπως επισημαίνουν αναλυτές, επιθυμώντας να βάλει στο προσκήνιο την Ισπανία μέσω των διμερών σχέσεων και της οικονομικής διείσδυσης.

Ο Σάντσεθ επιχείρησε επίσης να αναζωπυρώσει την πρωτοβουλία του 2005 του προκατόχου του Θαπατέρο που αφορούσε στη “Συμμαχία των Πολιτισμών”. «Είμαστε δύο άκρα της Μεσογείου, δύο περιοχές με έντονο συμβολισμό. Και οι κυβερνήσεις μας αγωνίζονται από κοινού εδώ και χρόνια στη διεθνή σκηνή, για την υπεράσπιση των αξιών του διαπολιτισμικού και διαθρησκευτικού διαλόγου», δήλωσε ο Πέδρο Σάντσεθ τονίζοντας την υποστήριξη και από τις δύο πλευρές της “Συμμαχίας των Πολιτισμών”, μιας πρωτοβουλίας της Ισπανίας και της Τουρκίας που χρηματοδοτείται από τα Ηνωμένα Έθνη για την καταπολέμηση των θρησκευτικών και πολιτιστικών συγκρούσεων.