El País: 200 χρόνια ευρωπαϊκής ιστορίας και δράματος

Μαδρίτη – Ανταπόκριση: Δώρα Μακρή

Με ένα μακροσκελές αφιέρωμα στην Ελλάδα η ισπανική εφημερίδα El país στην σημερινή έκδοσή της με τίτλο «200 χρόνια ευρωπαϊκής ιστορίας και δράματος» και υπότιτλο «Η Ελλάδα επικυρώνει την δέσμευσή της έναντι της Ευρώπης για τα 200 χρόνια της ως ανεξάρτητο έθνος» τιμά τη χώρα μας με την υπογραφή της Θεθίλια Βαγιεστέρος.

«Κάτω από έναν συννεφιασμένο ουρανό, η Ελλάδα γιόρτασε την περασμένη Πέμπτη, με στρατιωτική παρέλαση στο κέντρο της Αθήνας, τα 200 χρόνια ανεξαρτησίας της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η μάστιγα της πανδημίας μείωσε στο ελάχιστο την παρουσία ξένων προσωπικοτήτων – παρών ήταν ο Πρίγκιπας Κάρολος της Αγγλίας, εγγονός Ελλήνων – χωρίς όμως την ηχώ των διαδηλώσεων ενάντια στην αστυνομική βία και σε έναν αμφιλεγόμενο νόμο που επιτρέπει την είσοδο των δυνάμεων ασφαλείας στις πανεπιστημιουπόλεις και που υπαγορεύονται από την συντηρητική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Στο τέλος του πρωινού, ο ήλιος ανέτειλε και φώτισε την επέτειο ενός έθνους, που εξακολουθεί να αναρρώνει από τις βαθιές πληγές, που άφησε η Μεγάλη Ύφεση της τελευταίας δεκαετίας.

Η χρηματοπιστωτική κρίση της Ευρωζώνης έπληξε τραγικά την χώρα, η οποία έχασε το ένα τέταρτο του ΑΕΠ της, οδηγώντας χιλιάδες επιχειρήσεις σε χρεοκοπία και εκατομμύρια Ελλήνων στη δυστυχία. Η πτώχευση και η κατάρρευση του παλαιού πολιτικού συστήματος έφεραν στην εξουσία το 2015, μια νέα αριστερά που εκπροσωπήθηκε από τον χαρισματικό Αλέξη Τσίπρα, διάσημο για τις αντιπαραθέσεις του με την πολιτική λιτότητας που υπαγόρευσε η Γερμανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, των οποίων οι ηγέτες δεν έχασαν την ευκαιρία να ταπεινώσουν ελληνική εθνική υπερηφάνεια. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η δεξιά του Μητσοτάκη ανέκτησε την εξουσία, όταν το κόμμα του, η Νέα Δημοκρατία, κέρδισε το 39,9% των ψήφων σε σύγκριση με το 31,5% που πέτυχε ο ΣΥΡΙΖΑ, του Τσίπρα. Ο Μητσοτάκης υποσχέθηκε ένα πρόγραμμα για τη σωτηρία των εταιρειών και των μεσαίων τάξεων και μια αυστηρή πολιτική κατά των μεταναστών και του εγκλήματος χωρίς να διστάσει όταν προσπαθούσε να περιορίσει ορισμένες ελευθερίες, όπως το δικαίωμα της διαδήλωσης. Η οικονομία ξεκίνησε με αργή ανάκαμψη – το ΑΕΠ αυξήθηκε 1,9% το 2019 – το οποίο κινδυνεύει με την πανδημία με πτώση 8,2% το 2020 – επιδεινώνοντας ορισμένα ιστορικά προβλήματα όπως η ανεργία των νέων, που είναι περίπου 40% ή η μετανάστευση.

«Η κύρια πρόκληση», λέει ο Νίκος Κωνσταντάρας, αναλυτής της ελληνικής εφημερίδας Καθημερινή, «είναι η ανάπτυξη μιας βιώσιμης οικονομίας και η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, η προσέλκυση επιχειρήσεων και εργαζομένων, αντί να βλέπουμε τους Έλληνες να μεταναστεύουν όπως συνέβη την τελευταία δεκαετία» «Η Ελλάδα συνεχίζει να έχει», προσθέτει, «πολύ υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους (180% του ΑΕΠ της το 2019, σύμφωνα με το ΔΝΤ) και ένα δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο θα επιδεινωθεί καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν την αγορά εργασίας και υπάρχουν λιγότεροι εργαζόμενοι για την κάλυψη του αυξανόμενου κόστους ».

Στο εξωτερικό μέτωπο, οι απειλές παραμένουν. Στις πάντα τεταμένες σχέσεις με την Τουρκία, επίσης μέλος του ΝΑΤΟ, και πιο επιθετικές το τελευταίο διάστημα με την εθνικιστική εκστρατεία του Προέδρου Ερντογάν, η οποία αναγκάζει την Ελλάδα να διατηρήσει τεράστιες δαπάνες για την Άμυνα (η δεύτερη υψηλότερη στο ΝΑΤΟ σε σχέση με το ΑΕΠ της μετά τις ΗΠΑ με 2,68% σε σύγκριση με 1,17% της Ισπανίας). Με την σειρά του επιδεινώνεται το πρόβλημα του χρέους καθώς προστίθεται η μεταναστευτική κρίση που προήλθε από τον πόλεμο στη Συρία, ο οποίος έφτασε στο αποκορύφωμα του το 2015, όταν έφτασαν στην Ελλάδα σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι, ενώ σήμερα οι πρόσφυγες αριθμούν σε περίπου 50.000 σε μια χώρα με 11 εκατομμύρια κατοίκους.

Η λύση για όλα αυτά τα σκοτεινά σύννεφα που απειλούν τον ελληνικό ορίζοντα, όπως επισημαίνουν πηγές της εφημερίδας, είναι περισσότερη Ευρώπη. «Το πιο σημαντικό πράγμα για την Ελλάδα είναι να συμβάλει στον καθορισμό μιας πολιτικής της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία, η οποία περιορίζει τις εντάσεις και οδηγεί στη διατήρηση καλών σχέσεων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την Ελλάδα να κινηθεί η ΕΕ προς μια μεγαλύτερη ένωση. Η χώρα μου πρέπει να είναι μέρος μιας μεγαλύτερης πολιτικής και οικονομικής μονάδας που μπορεί να την νιώθει σαν δική της », συνοψίζει ο Κωνσταντάρας. Διότι, όπως τονίζει ο αναλυτής, μετά από 200 χρόνια θορύβου και οργής, πολέμου και πραξικοπημάτων, ανατρεπόμενων βασιλιάδων και εξόριστων, ξένης παρέμβασης και οικονομικών κρίσεων, ηρωισμού και ταλαιπωρίας, η ιστορία της χώρας του είναι επίσης αυτή η επιμονή των Ελλήνων «στον αγώνα τους για δημοκρατία, στην επιθυμία τους για ελευθερία και ανεξαρτησία».

Λίκνο του δυτικού, βυζαντινού, ορθόδοξου χριστιανικού, οθωμανικού, βαλκανικού και ευρωπαϊκού πολιτισμού, η ιστορία της Ελλάδας ως ανεξάρτητου έθνους είναι μια σύγχρονη οδύσσεια που χαρακτηρίζεται από την δέσμευσή της προς την Ευρώπη από την ίδρυσή της. Όπως επισημαίνει ο Βρετανός ιστορικός Roderick Beaton, ομότιμος καθηγητής του τμήματος Κλασικών στο King’s College του Λονδίνου και συγγραφέας του (“Greece: Biography of a Modern Nation“) “οι Έλληνες που επαναστάτησαν ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία το 1821, ζήτησαν βοήθεια από την υπόλοιπη Ευρώπη σε έναν αγώνα που κατάφεραν να παρουσιάσουν όχι μόνο ως δική τους μάχη για το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση, αλλά ως δικαίωση της κληρονομιάς του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού για όλη την Ευρώπη. Η κοινή γνώμη στην Ευρώπη και την Αμερική υποστήριξε σθεναρά τους Έλληνες. Εθελοντές ήρθαν να πολεμήσουν, όπως ο ποιητής Λόρδος Μπάιρον που πέθανε εκεί, αλλά και άλλοι, οι λεγόμενοι Φιλέλληνες, σχημάτισαν ομάδες πίεσης για να συγκεντρώσουν κεφάλαια για να στηρίξουν την Προσωρινή Κυβέρνηση της Ελλάδας.” 

Ο απελευθερωτικός πόλεμος έφτασε σε κρίσιμο σημείο τον Οκτώβριο του 1827 όταν οι θαλάσσιες δυνάμεις με συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο – Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία – νίκησαν το Οθωμανικό Ναυτικό στη Μάχη του Ναβαρίνου. Τελικά, η Ελλάδα θα αναγνωριζόταν ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, το 1830. Η κληρονομιά της κλασικής αρχαιότητας, (ο Beaton συνεχίζει μέσω e-mail), «θα κυριαρχήσει στην ρητορική, την αρχιτεκτονική και την συλλογική συνείδηση ​​των ελευθερωμένων Ελλήνων – το Ανώτατο Δικαστήριο ονομάστηκε Άρειος Πάγος και το νόμισμα, “δραχμή”, όπως στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ, – όμως τόσο το νομικό όσο και το νομισματικό σύστημα ήταν του 19ου αιώνα».

“Ξεκίνησε τότε”, όπως τονίζει ο Θάνος Βερέμης, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγγραφέας (Greece: The Modern Sequel) «το πέρασμα από μια κατακερματισμένη κοινωνία, με τους επαναστάτες να εμπλέκονται στους δικούς τους εμφύλιους πολέμους, σε ένα σύγχρονο έθνος- κράτος και αργότερα αλλά αργά προς μια δημοκρατία ». 

Σε αυτήν την διαδρομή επέκτεινε την επικράτειά της αρκετές φορές – το 1864 ενσωμάτωσε τα Ιόνια Νησιά, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 την Μακεδονία, την Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου,  το 1948, τα Δωδεκάνησα – πολλαπλασιάζοντας τον πληθυσμό της, από 752.000 κατοίκους το 1838 σε σχεδόν 10 εκατομμύρια το 1981, annus mirabilis, στο οποίο η αριστερά ήρθε στην εξουσία για πρώτη φορά στα χέρια του Ανδρέα Παπανδρέου και του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κόμματος (ΠΑΣΟΚ ) και η χώρα έγινε το ένατο μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, της νυν ΕΕ. Υπήρξαν επίσης σκοτεινοί καιροί, όπως η ναζιστική εισβολή το 1941 με τις τρομερές συνέπειές της, όπως ο λιμός στην Αθήνα και η εξάλειψη της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη, ο εμφύλιος πόλεμος (1946-1949) μεταξύ μοναρχικών και κομμουνιστών ή η δικτατορία των συνταγματαρχών (1969-1974). Η πτώση της δικτατορίας σηματοδότησε μια νέα δημοκρατική αναγέννηση με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Καραμανλή με την ανακήρυξη ενός νέου Συντάγματος και την κατάργηση της μοναρχίας που στηρίχθηκε σε δημοψήφισμα από το 70% των Ελλήνων.

Αλλά αυτοί οι δύο αιώνες της σύγχρονης Ελλάδας είναι κάτι περισσότερο. Όπως υποστηρίζει ο Γιάννης Χρυσουλάκης, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Διασποράς και Δημόσιας Διπλωματίας – περίπου 7 εκατομμύρια, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ζουν στην πλειοψηφία  τους στη Νέα Υόρκη και την Μελβούρνη – “το 1821 είναι επίσης μια γιορτή του Ελληνισμού.” Δεν προκαλεί έκπληξη, όπως επισημαίνει ο ιστορικός Beaton, ότι «Οι Έλληνες σήμερα μιλούν μια σύγχρονη μορφή της ίδιας γλώσσας που χρησιμοποίησε ο Όμηρος πριν από περίπου 3.000 χρόνια. Μια γλώσσα που, όπως συμβαίνει μόνο με τα κινεζικά και τα εβραϊκά, δεν σταμάτησε ποτέ να μιλά και να γράφεται ανά πάσα στιγμή. Αυτή είναι η αληθινή κληρονομιά της αρχαίας προς την σύγχρονη Ελλάδα, μιας γλώσσας που μας επιτρέπει να έχουμε πρόσβαση στη νοοτροπία πολύ διαφορετικών εποχών στο παρελθόν που χάθηκε στους περισσότερους από εμάς στον σημερινό κόσμο.”»

https://elpais.com/internacional/2021-03-29/200-anos-de-historia-y-drama-europeo.html