Το G20, ο νέος πολυπολικός κόσμος και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Ποια κεντρική εικόνα έβγαλε η Σύνοδος Κορυφής του G20 στο Μπαλί τόσο σε επίπεδο συνύπαρξης και ισορροπιών των ισχυρών χωρών του Βορρά με τις ισχυρές του Νότου, όσο και ειδικότερα στο πως αντιμετωπίστηκε το θέμα του πολέμου στην Ουκρανία; Ποια σημασία είχαν οι διμερείς επαφές που είχαν μεταξύ τους οι περισσότεροι παριστάμενοι ηγέτες και ιδίως εκείνη του ηγέτη της Κίνας Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος επανεμφανίστηκε για πρώτη φορά σε διεθνές φόρουμ και του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, καθώς και οι δύο πλευρές έδειξαν να επανέρχονται σε ένα πνεύμα συνεργασίας και συνεννόησης; Tα ζητήματα αυτά εξετάστηκαν στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο», με τη συμμετοχή του δημοσιογράφου και αναλυτή διεθνών θεμάτων Παναγιώτη Σωτήρη.  

Οι περισσότερες χώρες που συμμετείχαν στη Σύνοδο του Μπαλί έβαλαν την υπογραφή τους σε ανακοινωθέν που καταδικάζει με σφοδρότητα τον πόλεμο του στην Ουκρανία, κάνοντας μεν χρήση του όρου πόλεμος, τον οποίο δεν δέχεται η Ρωσία επιμένοντας στο “ειδική επιχείρηση”, αλλά χωρίς και να τον αποκαλούν «πόλεμο της Ρωσίας». Επίσης, οι G20 κατέληξαν ότι  «η χρήση ή η απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων είναι απαράδεκτη. Η ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων, οι προσπάθειες αντιμετώπισης κρίσεων, καθώς και η διπλωματία και ο διάλογος είναι ζωτικής σημασίας. Στη σημερινή εποχή δεν πρέπει να υπάρχει πόλεμος». Ωστόσο, μια σειρά από χώρες απέφυγαν και πάλι να καταδικάσουν την εισβολή του Πούτιν, στις οποίες συγκαταλέγονται η Κίνα, η Ινδονησία, η Ινδία, η Βραζιλία, η Σαουδική Αραβία και η Νότιος Αφρική. Έτσι, η Σύνοδος του Μπαλί κατεγράφη ως η πρώτη στην ιστορία των Συνόδων Κορυφής του G20 που απέτυχε να εκδώσει κοινό ανακοινωθέν. Eπίσης, είναι η πρώτη φορά που δεν υπήρξε αναμνηστική φωτογραφία των ηγετών, επειδή πολλοί αρνήθηκαν να φωτογραφηθούν με τον οποιονδήποτε εκπροσωπεί τη Ρωσία. Ωστόσο, οι ηγέτες των προαναφερόμενων 6 χώρων επέλεξαν να μην κρατήσουν σε απομόνωση τον επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, Σεργκέι Λαβρόφ, όπως έκαναν οι υπόλοιποι. 

Ιδιαίτερη σημασία απέκτησαν οι διμερείς επαφές που είχαν μεταξύ τους οι περισσότεροι παριστάμενοι ηγέτες, με πιο δραστήριο τον ηγέτη της Κίνας Σι Τζιν Πινγκ. Η επανεμφάνιση του σε ένα τέτοιο διεθνές φόρουμ -όπως και σ ’αυτά της ΑSEAN και του ΑPEC που προηγήθηκαν κι ακολούθησαν- έδειξε τη λήξη ενός απομονωτισμού της Κίνας εξαιτίας της Covid-19 με την υγειονομική πολιτική «μηδενικών κρουσμάτων» και τη διάθεση του Πεκίνου να δημιουργηθούν όροι για «γέφυρες» με τη Δύση, ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Η δια ζώσης, άνω των τριών ωρών, συνάντηση του Σι με τον Τζο Μπάιντεν αποτέλεσε τη σημαντικότερη είδηση της Συνόδου του G20. Και οι δύο Πρόεδροι έδειξαν ότι παρά τις υφιστάμενες επιμέρους διαφορές, υπάρχει διάθεση διαλόγου, με τον Μπάιντεν να αποκλείει το ενδεχόμενο ενός νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων αλλά και την κλιμάκωση στο ζήτημα της Ταϊβάν με εισβολή της Κίνας και τον Σι απαντά ότι «με τον ανθρώπινο πολιτισμό ήδη στον 21ο αιώνα, η νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου είναι εδώ και καιρό παρωχημένη». Ακόμη, εντυπωσιακό ήταν το άνοιγμα του Σι στον Άντονι Αλμπανέζε, νέο πρωθυπουργό της Αυστραλίας, χώρα με την οποία υπήρξαν το προηγούμενο διάστημα πολλές αντιπαλότητες της Κίνας. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει, επίσης, η παρατήρηση της στάσης της Κίνας και της Ινδίας στο G20, αλλά και γενικότερα την τελευταία περίοδο, σε ό,τι αφορά τη Ρωσία και τον πόλεμο στη Ουκρανία. Και οι δύο χώρες, χωρίς να υιοθετούν τη θέση της Δύσης για εισβολή της Ρωσίας, να λαμβάνουν μέρος στις κυρώσεις εναντίον της ή να διακόπτουν τις συνεργασίες τους, δείχνουν, ωστόσο, να παίρνουν ορισμένες αποστάσεις από τη Μόσχα.  Ο Σι Τζινπίνγκ  σε ομιλία του στο G20 είπε ότι «Πρέπει να αντιταχθούμε σθεναρά στην πολιτικοποίηση, την εργαλειοποίηση και την οπλοποίηση των τροφίμων και της ενέργειας», κάτι που εκλαμβάνεται ως μήνυμα προς τη Ρωσία και συγκαλυμμένη κριτική για τις ενέργειες της.  Από την άλλη πλευρά, ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι, ενώ απέφυγε να καταδικάσει ευθέως τη Ρωσία,  είχε ήδη πει στον Πούτιν από τον Σεπτέμβριο ότι «η σημερινή εποχή δεν είναι εποχή πολέμου», ενώ και στο G20 τόνισε  ότι «πρέπει να βρεθεί τρόπος για να επιστρέψουμε στο μονοπάτι της διπλωματίας για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία». 

Όμως, ρωγμές στο μέτωπο υποστήριξης «άνευ όρων και ορίων» στην Ουκρανία φαίνεται να εμφανίζονται και στο δυτικό στρατόπεδο. Είναι αρκετές οι δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Γαλλίας που ενοχλήθηκαν ιδιαίτερα από την επιμονή Ζελένσκι ότι ο πύραυλος που έπεσε στο έδαφος της Πολωνίας κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία ήταν Ρωσικός και η πίεση που άσκησε να υπάρξει απάντηση της Ατλαντικής Συμμαχίας. Επιπλέον, τις προηγούμενες μέρες είχε προκαλέσει εντύπωση η συνάντηση στο κτίριο της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Τουρκίας (MIT), του διευθυντή της CIA, Μπιλ Μπερνς, με το Ρώσο ομόλογό του, επικεφαλής της ρωσικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Εξωτερικού (SVR), Σεργκέι Ναρίσκιν, σε μια αναπάντεχη για τα διπλωματικά χρονικά επαφή, καθώς αυτή δημοσιοποιήθηκε, αντίθετα σε κάθε πρωτόκολλο των δύο υπηρεσιών ασφαλείας. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι οι δύο πλευρές δεν έχουν βρεθεί σε χώρο συνομιλιών από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, με εξαίρεση μια συνάντηση του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν με τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ στη Γενεύη, στα πλαίσια των εκεί εργασιών του ΟΗΕ, οι δύο υψηλοί συνομιλητές λειτούργησαν τουλάχιστον ως αγγελιοφόροι αν όχι διαπραγματευτές, αν και οι κυβερνήσεις των χωρών τους έσπευσαν να υπογραμμίσουν ότι δεν δόθηκε σε κανέναν από τους δυο εξουσιοδότηση για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Τέλος, παρά το γεγονός ότι στην Ουάσιγκτον παραμένει η θέση πως καμία συνεννόηση για έναρξη διαπραγματεύσεων για το ουκρανικό δεν πρόκειται να γίνει χωρίς τη συμφωνία του Κιέβου, αίσθηση προκάλεσε, επίσης, η διπλή παρέμβαση του αρχηγού του ενοποιημένου επιτελείου των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγού Mark Milley, ο οποίος δήλωσε ότι είναι απίθανο -τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα- η Ουκρανία να μπορέσει να απομακρύνει στρατιωτικά τη Ρωσία από όλα τα εδάφη που κατέχει στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, συμπληρώνοντας πως η νίκη της Χερσώνας είναι ευκαιρία για έναρξη διαπραγματεύσεων. Τη θέση αυτή απορρίπτει κατηγορηματικά το Κίεβο, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ο «στρατηγός χειμώνας», που αρχίζει να πέφτει βαρύς στα πεδία των μαχών, στις κατεστραμμένες υποδομές ενέργειας της Ουκρανία, αλλά και στις επιβαρυμένες οικονομίες των χωρών που την υποστηρίζουν.