Το 1821 για πρώτη φορά στα Σερβικά – Αποκλειστική συνέντευξη με τον πρέσβη της Σερβίας Ντούσαν Σπασόγιεβιτς

Ιστορικό έργο για την ελληνική ανεξαρτησία από τον πρέσβη της Σερβίας στην Ελλάδα Ντούσαν Σπασόγιεβιτς

Ένα από τα σημαντικά κέρδη που αποκομίσαμε με τους εορτασμούς των 200 ετών, είναι πως μ’ αυτή την  αφορμή παρουσιάστηκαν μια σειρά από ιστορικές έρευνες που διευρύνουν την οπτική μας για την ελληνική επανάσταση. Σ’ αυτές, εκτός από τους εσωτερικούς παράγοντες που οδήγησαν στο 1821, ο ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας αντιμετωπίζεται ως φαινόμενο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνδυασμό με την εξασθένηση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και σε συνάρτηση με σειρά εξελίξεων στη Βαλκανική χερσόνησο.

Το βιβλίο του Ντούσαν Σπασόγιεβιτς, πρέσβη της Σερβίας στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια, «Ελλάδα: Πόλεμος για ανεξαρτησία, συγκρότηση του κράτους και παλιγγενεσία του έθνους» έρχεται, μεταξύ άλλων, να αναδείξει τη βαλκανική διάσταση της ελληνικής επανάστασης, η οποία στην υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει παραγκωνιστεί.

Όμως, πέραν τούτου, ο συγγραφέας ασχολείται με πληθώρα γεγονότων που αφορούν την Ελληνική Επανάσταση, ορισμένων όχι ιδιαίτερα γνωστών, αν και σημαντικών. Μάλιστα, υπό μια ευρύτερη έννοια, το βιβλίο του πιάνει το νήμα της ελληνικής ιστορίας από την πτώση της Κρήτης στους Βενετούς στις αρχές του 13ου αιώνα και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 και φτάνει μέχρι την πλήρη εκδίωξη των Οθωμανών από τα Βαλκάνια το 1912/1913. Έχει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως το έργο του κ. Σπασόγιεβιτς επιχειρεί να αναλύσει τη διαμόρφωση της ελληνικής αυτοσυνειδησίας και να παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά της ελληνικής ιδιοσυγκρασίας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν μέσα από ιστορικές διαδικασίες, εμφύλιες συγκρούσεις, κοινωνικές διαμάχες και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις.

Το 1821 για πρώτη φορά στα Σερβικά – Αποκλειστική συνέντευξη με τον πρέσβη της Σερβίας Ντούσαν Σπασόγιεβιτς

Κι έχει μεγάλη σημασία πως ένα τέτοιο έργο για την Ελληνική Επανάσταση, κυκλοφορεί για πρώτη φορά στη σερβική γλώσσα, έχοντας κάνει ήδη 2 εκδόσεις. Επίσης, μέσα στο 2022 θα κυκλοφορήσει η μετάφραση του στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Ο κ. Ντούσαν Σπάσογιεβιτς είναι πρέσβης στην Ελλάδα από το 2015 και από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να μάθει ελληνικά, εμβαθύνοντας σ’ αυτά. Επίσης, την περίοδο 2011-2013 υπηρέτησε σαν πρέσβης στην Τουρκία, ενώ στο παρελθόν υπήρξε υφυπουργός και αναπληρωτής υπουργός Άμυνας της χώρας του.  Έχει επίσης γράψει το έργο «Μεταξύ Τουρκίας και Ευρώπης: Σημειώσεις και μαρτυρίες μεταξύ δύο διπλωματικών αποστολών»


Συνέντευξη στον Πολυδεύκη Παπαδόπουλο

Το βιβλίο σας καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων που αφορούν την επανάσταση του ’21. Είναι εμφανές πως το αποτέλεσμα συνεπαγόταν δύσκολη έρευνα και η οποία επεκτάθηκε σε ζητήματα και γεγονότα όχι πολύ γνωστά ακόμη και στην ελληνική βιβλιογραφία. Ποιο ήταν το κίνητρό σας για μια τόσο εκτεταμένη και επίπονη δουλειά πάνω στην ιστορία μιας ξένης χώρας από τη δική σας;

Αυτό το βιβλίο είναι καρπός μεγάλης αγάπης και σεβασμού προς αυτή τη χώρα και το λαό της, που είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τα τελευταία έξι χρόνια μένοντας στην Ελλάδα και αποκτώντας σημαντικά προσωπικά βιώματα. Το κίνητρό μου ήταν η επιθυμία να φέρω την Ελλάδα, την οποία ανακάλυψα όχι μόνο μέσα από αρχεία και βιβλία, αλλά και από πρώτο χέρι, πιο κοντά σε όλους όσους μιλούν σερβικά. Η σημερινή Ελλάδα και η εθνική ταυτότητα των νεοελλήνων δεν μπορεί να γίνει κατανοητή χωρίς να φωτιστεί η κρίσιμη περίοδος του αγώνα για την ανεξαρτησία, τη δημιουργία του κράτους και την παλιγγενεσία του έθνους. Το αναφέρω αυτό γιατί είναι ισχυρή μέχρι σήμερα η εθνική κληρονομιά της Επανάστασης και τα αίτια που οδήγησαν στην Ελληνική Επανάσταση και στη δημιουργία του κινήματος που διεξήγαγε τον αγώνα για την ανεξαρτησία, τη δημιουργία του κράτους και την παλιγγενεσία τους έθνους.

Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι ο απόηχος του βιβλίου ξεπέρασε τις προσδοκίες μου όταν εκδόθηκε, τόσο στον σερβικό γλωσσικό χώρο όσο και στην Ελλάδα και έδειξε ότι ο γραπτός λόγος μπορεί να λάβει «σάρκα και οστά» αγγίζοντας τους αναγνώστες. Χαίρομαι ιδιαιτέρως που αυτές τις μέρες, λίγους μόνο μήνες μετά την έκδοση του βιβλίου, ετοιμάζεται ήδη στη Σερβία η δεύτερη έκδοσή του. Χαίρομαι ιδιαίτερα που μέσα στο 2022 οι εκδόσεις «Καστανιώτη» θα προχωρήσουν στην έκδοση του βιβλίου μου και στα ελληνικά. Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να αναφέρω τον πρόσφατα εκλιπόντα πανεπιστημιακό καθηγητή ιστορίας Σπυρίδωνα Σφέτα, ο οποίος ήταν ένας από τους κριτές και συγγραφείς του προλόγου της σερβικής έκδοσης, χωρίς την ανιδιοτελή υποστήριξη και βοήθεια του οποίου δεν θα μπορούσε να είχε διερευνηθεί με τόση λεπτομέρεια το περιεχόμενο του βιβλίου.

Με ποια κριτήρια και μεθοδολογία επιλέξατε τις 5 ενότητες του βιβλίου και τα περίπου 100 κεφάλαιά του; 

Τη μεθοδολογική προσέγγιση θα την όριζα ως διαχρονική και συγκριτική. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι σίγουρα το κεντρικό θέμα του βιβλίου μου. Όμως το βιβλίο, με μια ευρύτερη έννοια, πραγματεύεται την ελληνική ιστορία από την πτώση της Κρήτης στους Βενετούς στις αρχές του 13ου αιώνα και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453, μέχρι την οριστική εκδίωξη των Οθωμανών κατακτητών από τα Βαλκάνια και την ενοποίηση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913.

Ο κύριος μεθοδολογικός στόχος του βιβλίου ήταν να μεταφέρει στον αναγνώστη την πραγματική εικόνα της σημερινής Ελλάδας και των Ελλήνων, ιδιαίτερα τον σύγχρονο εθνικό τους χαρακτήρα και τη συλλογική τους ταυτότητα. Εκτός από ένα ειδικό κεφάλαιο, στο οποίο η Ορθοδοξία, ο συνδυασμός της αρχαίας και βυζαντινής κληρονομιάς και η ελληνική γλώσσα παρουσιάζονται αναλυτικά ως καθοριστικά στοιχεία της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, αυτό το βιβλίο, εκτός από τις πιο σημαντικές ιστορικές διεργασίες και γεγονότα, όπως η εσωτερική αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η γέννηση του αυτόχθονου ελληνικού απελευθερωτικού κινήματος και η επιρροή διαφόρων μεγάλων δυνάμεων στην εξέλιξή του, δίνει μεγάλη προσοχή σε πολλές προσωπικότητες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον αγώνα για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Ελλάδας.

Στο βιβλίο γίνεται αναφορά στους σημαντικότερους Έλληνες εκείνης της εποχής, από διανοούμενους όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο δημιουργός της «Μεγάλης Ιδέας» ο Ιωάννης Κωλέττης, μέχρι τον αρχηγό των εξεγέρσεων στη Βλαχία και Μολδαβία τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον πρώτο Έλληνα κυβερνήτη κόμη Ιωάννη Καποδίστρια, οι οποίοι έχουν εξέχουσα θέση στην έρευνά μου. Καθώς και στους μεγάλους Ευρωπαίους φιλέλληνες, όπως ο Αλεξάντερ Πούσκιν και ο Λόρδος Βύρωνας, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο αυτή την κρίσιμη περίοδο και άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους.

Ένα από τα κέρδη που αποκομίσαμε με τους εορτασμούς των 200 ετών, είναι πως μ’ αυτή την  αφορμή παρουσιάστηκαν μια σειρά από ιστορικές έρευνες που ανοίγουν την οπτική μας για την ελληνική επανάσταση. Σ’ αυτές, εκτός από τους εσωτερικούς παράγοντες που ξέραμε καλύτερα, γίνεται μια τοποθέτηση του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα ως φαινομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνδυασμό με την παρακμή και εξασθένιση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, καθώς και σε συνάρτηση με σειρά εξελίξεων στη Βαλκανική χερσόνησο. Το δικό σας έργο, μεταξύ των άλλων, δίνει έμφαση σ’ αυτό το τελευταίο στοιχείο, δηλαδή στη βαλκανική διάσταση της ελληνικής επανάστασης. Πως θα κωδικοποιούσατε αυτή τη ‘βαλκανική προσέγγιση’ και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγετε ;  

Πράγματι, η Ελληνική Επανάσταση, από μία τοπική εξέγερση, που ξεκίνησε ανεπιτυχώς στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και συνεχίστηκε με επιτυχία στην Πελοπόννησο, εξελίχθηκε σε ένα γεγονός που έλαβε μεγάλες διαστάσεις και τελικά οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου σύγχρονου ανεξάρτητου βαλκανικού κράτους.

Καταρχάς, στο βιβλίο μου γίνεται αναφορά στην εξέλιξη  συγκεκριμένων γεγονότων σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, όπως η εσωτερική εξέλιξη του ελληνικού εθνικού κινήματος, η επιρροή των μεγάλων δυνάμεων, οι μάταιες προσπάθειες της Βενετίας να προσηλυτίσει τους Κρήτες στον καθολικισμό, αλλά και ο βίαιος εξισλαμισμός που πραγματοποιούσαν συστηματικά οι Οθωμανοί Τούρκοι.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες λεπτομέρειες στο βιβλίο που δεν έχουν αποκαλυφθεί ποτέ μέχρι σήμερα από άκρως εμπιστευτικά αρχεία, σχετικά με τον έντιμο ρόλο της σερβικής διπλωματίας στο στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Δηλαδή, στοιχεία για το πώς ο προκάτοχός μου στη θέση του πρεσβευτή στην Αθήνα προειδοποίησε τον Ανδρέα Παπανδρέου και μάλιστα δύο φορές, πρώτα στις αρχές Φεβρουαρίου και μετά στα τέλη Μαρτίου 1967, ότι η CIA και το Πεντάγωνο ετοιμάζονταν σύντομα για πραξικόπημα. Δηλαδή, εργάζονταν για να φέρουν τη «χούντα» στην εξουσία, όπως, χρησιμοποιώντας αυτή τη λέξη, ο καλά ενημερωμένος και οξυδερκής προκάτοχός μου αποκάλεσε αυτό το γεγονός λίγες εβδομάδες πριν από την 21 Απριλίου και προειδοποίησε σχετικά τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Από την άλλη πλευρά, το βιβλίο περιέχει μερικές από τις πιο εντυπωσιακές συγκρίσεις μεταξύ των ελληνικών και των σερβικών εμπειριών στην αντιμετώπιση των ίδιων προκλήσεων, εχθρών, απειλών και προβλημάτων σε όλη τη μακρά κοινή ιστορία του αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία. Ο ίδιος εξεπλάγην όχι μόνο με τον αριθμό και την συχνότητα των σερβοελληνικών επαφών εκείνη την εποχή χωρίς μεταφορικά μέσα, αεροπλάνα, τρένα και αυτοκίνητα, αλλά και από τις απίστευτες αμοιβαίες επιρροές και την αλληλεγγύη μεταξύ του σερβικού και του ελληνικού κινήματος στον αγώνα για την ελευθερία και την ανεξαρτησία.

Το έργο σας είναι το πρώτο ολοκληρωμένο στη σερβική βιβλιογραφία σχετικά με την ελληνική επανάσταση. Αντιστρόφως, στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν επίσης ελάχιστες αναφορές στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Σερβίας. Για ποιούς λόγους ο ένας λαός γνωρίζει λίγο την ιστορία του άλλου, φαινόμενο που συναντάται, τελικά, και μεταξύ όλων των βαλκανικών κοινωνιών. Είναι το αποτέλεσμα  ιστορικών αντιπαλοτήτων, εθνικών αφηγημάτων, τάσης όλοι να κοιτούν πιο πέρα –κυρίως πιο δυτικά- από την περιοχή μας ή τι άλλο;  

Σε μεγάλο βαθμό, οι λόγοι αυτού του φαινομένου βρίσκονται στον εθνοκεντρισμό των εθνικών ιστοριών. Ωστόσο οι λόγοι, ως επί το πλείστο, βρίσκονται στις επίμονες και συστηματικές προσπάθειες των μεγάλων δυνάμεων, έχοντας ως γνώμονα τα μεγάλα τους συμφέροντα, όχι μόνο να ρυθμίσουν τις σχέσεις των μικρών βαλκανικών λαών αλλά και, αποκλειστικά από τη δική τους σκοπιά, να γράψουν την ιστορία τους και να αμφισβητήσουν την αυθεντικότητα του αγώνα των μικρών λαών για ελευθερία και ανεξαρτησία. Υπό αυτή την έννοια, το βιβλίο μου, το οποίο δυστυχώς είναι το πρώτο βιβλίο για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία γραμμένο στα σερβικά, είναι ένα είδος αντίδρασης στο γεγονός ότι μαθαίνουμε ο ένας για τον άλλον από βιβλία που έγραψαν ξένοι.

Δύο δρόμοι στο Βελιγράδι φέρουν τα ονόματα δύο ανδρών αυτής της ένδοξης ελληνικής ιστορίας – του Ρήγα Φεραίου και του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο ένας είναι ιδεαλιστής και επαναστάτης, ο άλλος ρεαλιστής πολιτικός. Οικουμενικές προσωπικότητες, Βαλκάνιοι και Ευρωπαίοι και ταυτόχρονα αυθεντικοί Έλληνες. Χρειαζόταν ο ένας τον άλλον, παρόλο που έζησαν σε διαφορετικές εποχές, για να πραγματοποιήσουν τον κοινό τους σκοπό. Την Ελεύθερη Ελλάδα. Ο πρώτος ξεκίνησε αυτή τη διαδικασία ως «πρωτομάρτυρας» και ένα είδος προφήτη, ο δεύτερος μετά από 120 χρόνια την ολοκλήρωσε ως μεγάλος πολιτικός ηγέτης.

Mε τη γνώση του ιστορικού αλλά και την εμπειρία του διπλωμάτη που έχετε, η ιστορία των βαλκανικών λαών μπορεί –και πως- να γίνει διδακτική για το σήμερα, ώστε να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος ή εν τέλει σε μεγάλο βαθμό θα επαναλαμβάνεται ;

Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι η καλή γνώση και η σωστή ερμηνεία του παρελθόντος είναι ο καλύτερος τρόπος να κατανοήσουμε το παρόν και να διδαχτούμε για τον σχεδιασμό του μέλλοντος. Στόχευα να βρω μέσα στην ιστορία αυτό που παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα και να προσπαθήσω να το παρουσιάσω, με συμβουλευτικό και ξεκάθαρο τρόπο. Φυσικά, ο αγώνας για την ελευθερία και την ανασυγκρότηση του κράτους είναι ζωντανός μέχρι σήμερα και μου φαίνεται τόσο κοντά χρονικά και ας είχε ξεκινήσει πριν από δύο αιώνες. Αποκλείω το πάθος όταν αναφέρω αυτές τις λέξεις, αν και δεν είναι περιττό να το συμπεριλαμβάνει κανείς όταν μιλάμε για ένα τόσο μεγάλο ιδανικό όπως η ελευθερία. Ο Ρήγας Φεραίος και οι σύντροφοί του θυσιάστηκαν γι΄ αυτό το ιδανικό. Έδωσαν ό,τι περισσότερο μπορούσαν, έδωσαν την ίδια τους τη ζωή.

Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι δεν πρέπει να υποτιμούμε την εποχή στην οποία ζούμε, που μερικές φορές μας φαίνεται κυνική, γιατί κάτω από κάθε στάχτη υπάρχει πάντα φωτιά. Είναι ενδιαφέρον και πολύ συμβολικό, ότι η «πολιτισμένη» Ευρώπη παρέδωσε το Ρήγα Φεραίο στους Οθωμανούς Τούρκους, χωρίς δίκη, στις 9 Μαΐου 1798 και μάλιστα η ημέρα αυτή πρόσφατα καθιερώθηκε να εορτάζεται ως «Ημέρα της Ευρώπης».

Ο Ρήγας Φεραίος αλυσοδεμένος, κοίταζε τον ίδιο ουρανό που κοιτάμε και εμείς – άλλοτε τα αστέρια, άλλοτε τα σύννεφα, άκουγε τον ήχο του Σάβου και του Δούναβη, τον ίδιο ήχο που ακούμε σήμερα και εμείς και δεν μπορούμε παρά να νιώσουμε το μεγάλο και δυσβάστακτο βάρος της ιστορίας και της θύμησης. Το σχέδιο και η μοίρα του Ρήγα Φεραίου έγιναν γνωστά από στόμα σε στόμα  πριν από διακόσια και πλέον χρόνια σε ολόκληρη τη Σερβία και την Ελλάδα – σε μια εποχή χωρίς τηλέφωνα, ραδιόφωνο, τηλεόραση. Αλλά αυτό που εκείνος ήθελε, την ελευθερία, είχε μεγαλύτερη δύναμη από όλες τις σύγχρονες συσκευές. Δεν υπήρχε Σέρβος ή Έλληνας που να μην  τα γνώριζε όλα αυτά.   Συμβολικά, ο Ρήγας Φεραίος και ο Ελευθέριος Βενιζέλος αντιπροσωπεύουν τα κορυφαία σημεία του βιβλίου μου, καλύπτοντας μία ιστορία δύο αιώνων ενός έθνους, που δεν είναι παρούσα εδώ μόνο για να μας διδάξει -ας συμπληρώσουμε την ιστορία από την οποία τόσες φορές δεν διδαχθήκαμε αυτά που θα έπρεπε- αλλά, ας πούμε, ότι μπορεί να είναι και ένα στήριγμα για το λαό που τη δημιούργησε στη μελλοντική του πορεία.

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος