Ακριβώς πριν από έναν αιώνα… Παρασκευή 18 Ιουνίου 1921

Μια ματιά στα γεγονότα και στην κάλυψή τους από τον ημερήσιο Τύπο της εποχής.

Έρευνα : Μανιώ Μάνεση

Η αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων από τη Νικομήδεια, έδαφος ουδέτερο μετά την αλλαγή της πολιτικής των συμμάχων, κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα. Αν και ανάλογα με την ερμηνεία που δίνεται, η κίνηση αυτή χαρακτηρίζεται στρατιωτική ή διπλωματική, κοινή είναι η εκτίμηση ότι με την εγκατάλειψη της Νικομήδειας, ανοίγει για τον Κεμάλ, ο δρόμος προς την Κωνσταντινούπολη…

ΑΘΗΝΑΪΚΗ

• ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΟΣΙΣ – ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΕΜΑΛ – Η ΑΓΓΛΙΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ – ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΑΓΓΛΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ

«Κατά τηλεγραφήματα εκ Κωνσταντινουπόλεως, η εκκένωσις της Νικομηδείας υπό του Ελληνικού στρατού αφίνει τελείως ανοικτήν την Κωνσταντινούπολιν εις την Κεμαλικήν προέλασιν και συνεπώς περιπλέκει σοβαρώς την κατάστασιν»

• Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

«Γνωρίζουν άρα γε οι μεγαλοφυείς αυτοί διπλωμάται, στρατιωτικοί και υπάλληλοι, οι οποίοι ανέλαβον να προφυλάξουν τον μαχόμενον στρατόν από των ανησυχιών και της καταπτώσεως του ηθικού, ότι εφημερίδες Αθηναϊκαί και επιστολαί αποστελλόμεναι εντεύθεν φθάνουν μέχρι του μετώπου; Και είναι εις θέσιν να εκτιμήσουν κατά ποίον τρόπον κρίνονται από τους πολεμιστάς τα αναγραφόμενα κουτοπόνηρα ψεύδη;»

ΑΣΤΡΑΠΗ

• ΕΞ ΑΦΟΡΜΗΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ

«Το επεισόδιον της Νικομηδείας, εστερημένον σημασίας υπό έποψιν στρατιωτικής εκτιμήσεως της εν Μ. Ασία καταστάσεως, αποδεικνύει την αδυναμίαν των Συμμάχων να καταστήσουν σεβαστάς και διά τον Κεμάλ τας αποφάσεις αυτών. Η ουδετερότης της χερσονήσου Νικομηδείας αποτελεί έννοιαν εστερημένην αξίας. Δι’ ημάς δεν εχρειάζετο βεβαίως το γεγονός της αποχωρήσεως των Ελληνικών στρατευμάτων διά να καταδειχθή η εκφύλισις της ουδετερότητος αυτής. Αλλ’ οπωσδήποτε εκ του γεγονότος τούτου προέκυψεν η απόδειξις αυτής και δι’ εκείνους των Συμμάχων, οι οποίοι δεν έπαυσαν να ελπίζουν εις την καλήν πίστιν του δικτάτορος της Αγκύρας»

ΕΘΝΟΣ

• ΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ

«Η Γαλλία καταβάλλει ζωηράς διπλωματικάς προσπαθείας εν σχέσει με την κατάστασιν εν τη Ανατολή. […] Αντιλαμβανόμεθα πληρέστατα την ανησυχίαν της Γαλλίας διά την παράτασιν της εκκρεμότητος εις εν μέρος του Κόσμου όπου έχει ζωτικώτατα συμφέροντα και την ανάγκην, την οποίαν αισθάνεται να εξασφαλίση την κατοχήν της εν Συρία […] Εάν οι Γάλλοι εφαντάσθησαν, ότι η εκκένωσις της Νικομηδείας παρέχει ευνοϊκόν έδαφος διά την διπλωματικήν μεσολάβησιν, απατώνται οικτρώς […] Η Γαλλία, οφείλει να μη αναλάβη την πρωτοβουλίαν διπλωματικών ενεργειών, καταδικασμένων εκ των προτέρων εις βεβαίαν αποτυχίαν και προωρισμένων να προκαλέσουν μεγαλειτέραν ψυχρότητα μεταξύ αυτής και του Ελληνικού Λαού, διά την οποίαν τόσον εκθύμως ειργάσθησαν οι Τουρκόφιλοι των Παρισίων»

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

• Η ΠΥΛΗ ΕΒΟΛΙΔΟΣΚΟΠΗΣΕ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΤΑΣΕΩΣ ΑΥΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΡΝΗΣΙΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
• ΤΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟΝ ΔΙΑΒΗΜΑ

«Τι είδους όμως μεσολάβησις θα είνε αυτή; Από τας τηλεγραφικάς πληροφορίας γνωρίζετε ότι τόσον οι πολιτικοί όσον και οι διπλωματικοί κύκλοι των ευρωπαϊκών πρωτευουσών δεν στηρίζουν πολλάς ελπίδας εις το διάβημα το γενόμενον εν Αθήναις ούτε και εις την οιανδήποτε μέλλουσαν να συνέλθη προσεχή Συμμαχικήν Συνδιάσκεψιν. Τινές φθάνουν μέχρι του να είπουν ότι πρόκειται περί μπλόφας και ότι όλα αυτά έγιναν ΔΙΑ Ν’ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Η ΓΑΛΛΙΑ ΤΟΝ ΕΜΙΡΗΝ ΦΕΫΖΑΛ. Αλλ’ η Γαλλία δεν ανεγνώρισε τίποτε μέχρις ώρας»

ΕΜΠΡΟΣ

• Η ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΣ ΕΝ ΛΟΝΔΙΝΩ ΔΙΑ ΤΗΝ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΝ
• Τ’ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ ΜΑΣ ΕΒΟΜΒΑΡΔΙΣΑΝ ΤΟ ΕΣΚΗ-ΣΕΧΗΡ
• ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ

«Η αποχώρησις των Ελλήνων εκ Νικομηδείας προς την οποίαν μετά τόσης ανησυχίας προσβλέπουν οι εν Λονδίνω, είνε ήδη γεγονός τετελεσμένον, επιβληθέν εκ στοιχειώδους στρατιωτικής προνοίας, διά την οποίαν κανείς καλής πίστεως και έντιμος άνθρωπος δεν δύναται να κατηγορήση την Ελλάδα. Αν η εκ Νικομηδείας προς την Κωνσταντινούπολιν οδός είνε ήδη ανοικτή εις τους Κεμαλικούς, και αν η κατά της ασφαλείας της κατοχής της Κωνσταντινουπόλεως Κεμαλο-Σοβιετική απειλή διαγράφεται ήδη ευκρινώς εις τον ορίζοντα, δεν πταίει διά τούτο διόλου η Ελλάς»

• Η ΟΛΟΜΑΥΡΗ ΡΑΧΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ – ΤΟ ΛΑΜΠΡΟΝ ΚΑΙ ΤΡΟΜΕΡΟΝ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ – ΑΘΑΝΑΤΟΙ ΣΕΛΙΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΟΞΗΣ

ΕΣΠΕΡΙΝΗ

• Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ

«Η Νικομήδεια εγκατελείφθη διά δύο λόγους. Αφ’ ενός μεν διότι δεν απετέλει Ελληνικόν μέτωπον, αφ’ ετέρου δε διότι αι δυνάμεις του Ελληνικού στρατού, αίτινες εφρούρουν εκεί άγρυπνοι, εφρούρουν εδάφη ουδέτερα […] Εις την Νικομήδειαν παρέμενε φρουρός των συμμαχικών συμφερόντων και των συμμαχικών υποθηκών. Οι Σύμμαχοι δεν έκριναν αναγκαίον να υποστηρίξουν τον αγώνα της Ελλάδος, ούτε διά στρατού, ούτε διά χρημάτων. Η Ελλάς συνεπώς, αποδυθείσα εις αγώνα μέγαν, συνεκέντρωσε τας δυνάμεις της επί των εδαφών εκείνων, επί των οποίων επιβάλλουν την συγκέντρωσιν αι πολεμικαί ανάγκαι»

ΕΣΤΙΑ

• ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΝ

«Ο Κεμάλ, με τον οποίον συνάπτονται συνθήκαι και του οποίου επιδιώκεται η φιλία και η συμπάθεια, δεν είνε βεβαίως παρά εν όργανον εις την διάθεσιν των Μπολσεβίκων. Αργότερα θα είνε το πρώτον θύμα των. […] εν τούτοις, εις το μεταξύ αυτός τους ευκολύνει, αυτός τους βοηθεί, αυτός τους ανοίγει τον δρόμον. Η εγκατάλειψις της Νικομηδείας είνε ένα τεράστιον βήμα εις τον δρόμον αυτόν. Η Μπολσεβικική σημαία στήνεται ήδη απέναντι της Κων/πόλεως»

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

• ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ

«Η Νικομήδεια εξεκενώθη υπό του Ελληνικού στρατού. […] Και η Κωνσταντινούπολις; Δεν απειλείται η Κων/πολις με την εκκένωσιν της Νικομηδείας; Όχι. […] Η εκκένωσις της Νικομηδείας αποτελεί εν προοιμιακόν επεισόδιον του μεγάλου αγώνος, ο οποίος αρχίζει συντόμως αν δεν ήρχισεν ακόμη. Η έκβασις αυτού θα δώση την ανάλογον σημασίαν εκ των υστέρων, δεδομένου ότι ουδείς ανησυχεί διά την έκβασιν αυτήν, η εκκένωσις της Νικομηδείας ουδένα πρέπει να ανησυχήση»

• Η ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΤΑΒΑΛΛΕΙ ΕΝΕΡΓΙΑΣ ΔΙΑ ΝΕΑΝ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΙΝ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ – ΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΕΜΑΛ ΚΑΙ ΑΓΓΛΙΑΣ

«Η Γαλλία αφήκε να εννοηθή ότι επιθυμεί όπως οι Σύμμαχοι προέλθουν εις διαπραγματεύσεις μετά των Κεμαλικών. Η Αγγλία όμως διστάζει να προβή εις νέα διπλωματικά διαβήματα πλησίον οιουδήποτε εκ των δύο εμπολέμων και θα επροτίμα να ίδη ποία θα είνε η έκβασις της ελληνικής επιθέσεως διά να κανονίση αναλόγως την Ανατολικήν πολιτικήν της»

ΠΑΤΡΙΣ

• ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ

«Φανερόν είνε ότι μετά την περί ουδετερότητος προκήρυξιν η Ελλάς ουδεμίαν είχεν υποχρέωσιν να διατηρή στρατεύματα προς προστασίαν ζώνης, ήτις είχε κηρυχθεί ουδετέρα και είχε τεθή υπό την στρατιωτικήν κατοχήν και την προστασίαν των τριών Συμμάχων Μ. Δυνάμεων. […] Διά την πράξιν δε ταύτην του Ελληνικού Στρατηγείου αι Σύμμαχοι Μ. Δυνάμεις δεν δικαιούνται να διαμαρτυρηθώσιν»

• ΑΙ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ κ. ΤΣΑΜΠΕΡΛΑΙΝ – ΠΕΡΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΥΠΟΘΕΣΙΝ
• ΕΚΕΙ ΚΑΤΩ, ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗΝ

«Η ηρωική ιστορία της νεωτάτης Ελλάδος συνεχίζεται εκεί κάτω, μέσα βαθειά εις την Ανατολήν, όπου μετ’ ολίγον θα αρχίση ν’ ανατέλλη το τέρμα των αγώνων της τελευταίας δοξασμένης δεκαετίας. Η προσοχή όλων μας εκεί ας στραφή. Η καρδιά του Έθνους θα χτυπήση και πάλιν με τον παλμόν του τηλεβόλου και με της σάλπιγγος τον ρυθμόν»

ΠΟΛΙΤΕΙΑ

• ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ

«Ο ελληνικός στρατός απεσύρθη, ως είχε δικαίωμα, από τομέως ουδόλως εξυπηρετούντος τον αγώνα του, τουναντίον δε υποκειμένου εις συνεχείς πιέσεις, αίτινες εξηνάγκαζον το ελληνικόν εκείνο στρατιωτικόν τμήμα να μάχεται συνεχώς, αλλά ασκόπως. Διότι αφ’ ης εκηρύχθη η ουδετερότης της Χερσονήσου Νικομηδείας, η ύπαρξις ελληνικής δυνάμεως εις την είσοδόν της εξυπηρέτει απλώς την ουδετερότητα αυτήν, ούσα η μόνη εγγύησις της πραγματοποιήσεώς της»

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

• ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ‘’ΕΥΡΩΠΑΪΣΜΟΥ’’

«Η ενδόμυχος ουσία, το κατ’ εξοχήν κινητήριον νεύρον του Κεμαλισμού, είναι το αντιευρωπαϊκόν πνεύμα. Η λύσσα κατά του Ελληνισμού δεν είνε μόνον φυλετική. Δεν μας πολεμούν, ούτε μας επολέμησαν μόνον ως Έλληνας. Μας πολεμούν ως τους κυρίους και κινδυνωδεστέρους φορείς του Ευρωπαϊσμού εις την Ανατολήν»

ΣΚΡΙΠ

• Η ΓΑΛΛΙΑ ΕΠΙΜΕΝΕΙ ΕΙΣ ΝΕΟΝ ΔΙΑΒΗΜΑ ΠΕΡΙ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΕΩΣ – ΑΝΑΚΑΛΥΨΙΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ ΕΝ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ
• ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΟΛΟΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ!

«Ήδη την αυτήν ακριβώς ημέραν, άρχεται εν Ανατολή η τελευταία πράξις της από πέντε αιώνων παρατεινομένης μεγάλης εθνικής τραγωδίας. Εις τα πεδία δε της Μικράς Ασίας θα αγωνισθή τώρα η αυτή γενεά των ηρώων, ο αυτός στρατός, όστις κατήγαγε τους προ οκταετίας θριάμβους υπό τον Αυτόν Στρατηλάτην Βασιλέα, Όστις τότε μεν ήρχιζε το έργον της εθνικής αποκαταστάσεως, τώρα δε θα το συμπληρώση γενόμενος το θρυλλικόν όργανον των παραδόσεων και της πεποιθήσεως πέντε αιώνων και εκτελεστής της υποσχέσως της θείας Προνοίας προς τον Ελληνισμόν και την ορθοδοξίαν»

ΣΦΑΙΡΑ

• ΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΑΙ ΤΗΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΩΣ ΕΚ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ

«Αλλά η εκκένωσις της Νικομηδείας υπό των Ελληνικών στρατευμάτων, τα οποία έως προχθές την προήσπιζον, αφήνει ανοικτόν τον δρόμον εις τα Κεμαλικά στρατεύματα προς την Κων/πολιν και τα Στενά […] Η αποχώρησις επομένως του Ελληνικού στρατού εκ Νικομηδείας είνε πολύ φυσικόν, ότι θ’ ανακινήση ζωηρότερον τας ποικίλας απόψεις του Ανατολικού ζητήματος και θα εξαναγκάση τας ενδιαφερομένας Δυνάμεις εις δράσιν γοργοτέραν και θετικωτέραν αναμίξεως εις την Ελληνοτουρκικήν σύρραξιν»

• ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΑΓΟΡΑ ΝΑΥΛΩΝ – Βελτίωσις ναύλων Ινδιών – Νεωτέρα ζωηρότης ναύλων γαιανθράκων Αμερικής