«Το θέατρο Playback γεννήθηκε για να ενισχύσει την αίσθηση της κοινότητας. Πρόκειται για ένα θέατρο αυτοσχεδιασμού, όπου το κοινό συμμετέχει με προσωπικές αφηγήσεις και οι ηθοποιοί, με τη διαμεσολάβηση του συντονιστή της παράστασης, τις αναπαριστούν στη σκηνή. Για το σκηνικό αποτέλεσμα συνεργάζονται ταυτόχρονα οι καλλιτέχνες της ομάδας -ηθοποιοί, μουσικός, φωτιστής και εικαστικός- με βάση κοινούς σκηνικούς κώδικες που έχουν αναπτύξει έπειτα από κατάλληλη εκπαίδευση». [Η συμβολή των Ψυχοθεραπειών μέσω Τέχνης στην Ψυχιατρική Θεραπευτική (2019), Α΄ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, εκδ. Βήτα)]
Το Playback εμφανίστηκε το 1973 στη Νέα Υόρκη, σε μια εποχή κινημάτων υποστήριξης των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Από τότε έχει εξαπλωθεί σε πολλές χώρες του κόσμου, με ομάδες που παίζουν και ανήκουν σε διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς, με κοινή όμως τη θεατρική γλώσσα.
Η ομάδα θεάτρου Playback Ψ συστάθηκε το 2004 και ήταν η πρώτη ελληνική ομάδα από επαγγελματίες καλλιτέχνες και θεραπευτές. Το ελληνικό γράμμα Ψ στην επωνυμία της ομάδας παραπέμπει αφενός στην εκπαίδευσή της σε ψυχοθεραπευτικά ζητήματα, αφετέρου σ’ έναν κεντρικό άξονά της, ο οποίος είναι η δημιουργία παραστάσεων για την αντιμετώπιση του στίγματος της ψυχικής διαταραχής και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Ο Λάμπρος Γιώτης, από τους πιο γνωστούς δραματοθεραπευτές στην Ελλάδα, ψυχίατρος, μας εξηγεί πώς λειτουργεί η δραματοθεραπεία, το ψυχόδραμα και το θέατρο Playback. Ακούστε όλη τη συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα και στην εκπομπή «Στο ντιβάνι της κρίσης».
«Έδωσε φωνή σε καταπιεσμένους ανθρώπους. Έδωσε πρόσβαση στο ν’ ακουστούν ανθρώπινες φωνές που δεν ακούγονταν κοινωνικά, μ’ ένα διαφορετικό τρόπο.»
«Το Playback είναι ένας χώρος μετάβασης. Υπάρχει ένα εδώ και τώρα –ο χώρος, ο χρόνος, τα πρόσωπα της ομάδας, το κοινό– που θα συναντήσει το ‘εκεί και τότε’ του κάθε αφηγητή, μέσα σ’ ένα ταξίδι μνήμης ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα. Η ‘ιστορία’ μπορεί να είναι ένα καθημερινό περιστατικό, ένα γεγονός ζωής, ένα ταξίδι, ένα αστείο, ένα όνειρο, μια λέξη μόνο, μια εικόνα, ένας στίχος. Σημασία έχει η πρόθεση. Για ποιον λόγο θέλει ο αφηγητής να τη μοιραστεί και τι θέλει να δει στην αναπαράστασή της. Στο σημείο αυτό, καίριο ρόλο παίζει ο συντονιστής της ομάδας που ενθαρρύνει τον αφηγητή να φτάσει στην ουσία της ιστορίας». [Η συμβολή των Ψυχοθεραπειών μέσω Τέχνης στην Ψυχιατρική Θεραπευτική (2019), Α΄ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, εκδ. Βήτα)]
Πώς μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά
Έχει θεραπευτικό χαρακτήρα χωρίς να είναι θεραπεία, μας λέει ο Λάμπρος Γιώτης.
«Τις σημαντικότερες παραστάσεις τις έχουμε δώσει σε νοσοκομεία, σε κέντρα ψυχικής υγείας, σε ειδικά σχολεία, σε κέντρα απεξάρτησης, σε πυρόπληκτα παιδιά, σε φυλακές, σε χώρους με ευπαθείς ομάδες πληθυσμού. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν ανάγκη να βρουν ένα μέσον να πούνε τη δικιά τους ιστορία. Και αυτό δημιούργησε παραστάσεις με πολύ έντονο συγκινησιακό φορτίο, πραγματικά εκεί βλέπεις μια θεραπευτική αξία σε όλο αυτό το δρώμενο».
Επιμέλεια κειμένου: Μπέττυ Σαβούρδου